Леанiд Панасенка

Пралюбадзейства

Пераклад: Галiна Шаранговiч

Душа Георга Вiльгельма Фрыдрыха Гегеля ўтульна расцяклася па паверхнi сонечнай батарэi арбiтальнай касмiчнай станцыi i разам з шматтоннай грамадзiнай цiха наблiжалася да сваёй даўно забытай радзiмы, якую беззваротна пакiнула больш за сто пяцьдзесят гадоў таму назад. I душу фiлосафа, i станцыю падсiлкоўваў сонечны вецер, але яны адно аднаму не перашкаджалi, бо першая належала свету Абсалюту, спiрытасферы, а другая ўяўляла сабою адно з найдасканалейшых стварэнняў вечнага свету. Гегелева душа, падкрэслiм гэта на ўсялякi выпадак, была цалкам матэрыяльная, але нездарма кажуць: цi шмат той беднай душы трэба.

Таму, хто б здолеў убачыць аўру Абсалюту збоку, адкрылася б зусiм будзённае вiдовiшча: вакол планеты кiпiць шматслойнае варыва з мiльярдаў светлякоў асобных душ, розных, як i зоркi, па яркасцi, якiя павольна ўсплываюць з паверхнi Зямлi, злучаюцца ў спiралi i купы; некуды iмчаць цi, наадварот, застываюць у нерухомасцi. Нечым падобная на паўночнае ззянне, сусветная душа жыла i змянялася, узрастала з развiццём i памнажэннем цывiлiзацыi людзей, якая пачалася з яе i жыла не столькi сонечным ветрам i рознымi палямi i выпраменьваннямi, якiя пранiзвалi сусвет, колькi развiццём i пашырэннем чалавечага духу! Гэта найвышэйшая краса матэрыi ўсведамляла сябе як адзiнае цэлае i ў той жа час складалася з мiрыядаў iндывiдуальнасцяў, якiя захавалi ў сабе ўсё, што было на Зямлi ад пачатку чалавечага роду. Гэтую сферу духу, вытворную ад чалавека i выгадаваную разам з iiм, гэтую таямнiчую субстанцыю сам чалавек называў па-рознаму - i богам, i абсалютным духам, i сусветнай душою, але сутнасць яе была аднолькавая: iншабыццё, найвышэйшая энергетычная форма асэнсавання сябе прыродай, арганiзаваны пачатак i рухавiк светабудовы, пра што ў свой час здагадваўся Платон.

Сутнасць Георга Вiльгельма фрыдрыха Гегеля, якi пры жыццi шмат сiлы i часу аддаў на разважаннi такога тыпу, цяпер ведала непамерна болей. Абсалют, а значыцца, i ён, ведалi: душа чалавечая бессмяротная, на жаль, не заўсёды. Вядома, яна бессмяротная, бо з'явiлася на свет, здзейснiлася. Але нараджэнне чалавека i нараджэнне душы - не тое самае. Бывае, чалавек жыве доўга, завяршае свой тленны шлях, памiрае, а душа яго так i не паспявае нарадзiцца. Больш таго, калi адны душы ў iншым жыццi ачышчаюцца ад зямной брыдоты, удасканальваюцца i ўзывышаюцца, а часам нават ператвараюцца ў новыя, больш дасканалыя структуры, дык другiя - неданошаныя i неразвiтыя, сатканыя са злосцi i заган - пакутуюць i згасаюць назаўсёды. Iнакш кажучы, ператвараюцца ў першаснае рэчыва спiрытасферы, яе будаўнiчы матэрыял. Так жыве чалавецтва, штодзённа i штогадзiнна ствараючы сваю калектыўную душу, бо, запомнiце, i Бог народжаны чалавекам. Так жыве сусветная душа, не толькi памнажаючыся, сiлкуючыся чалавечым мурашнiкам, але i самаўдасканальваючыся, бо ёсць у зямнога Абсалюту пачатак - першы проблiск свядомасцi ў нечай прагалаве, але няма ў яго канца, як няма лiку Абсалютам, раскiданым у Сусвеце... Не-не, пачакайце! Хто сказаў, што развiццё - гэта абавязкова памнажэнне i злiццё ў адзiнае i чаму мы павiнны яму верыць?! Далей пачынаецца панаванне фантазiй i здагадак, а нам пакуль што дастаткова ведаць: кожная сталая душа лiчыць абсалютам самую сябе, калi толькi яна на гэта мае права.

Прынамсi, душа Георга Вiльгельма Фрыдрыха Гегеля была глыбока абыякавая як да клопату касманаўтаў, якiя знайшлi невялiкiя збоi ў рабоце сонечных батарэй, так i да ўсеабдымных праблем, якiя хвалявалi ўсю спiрытасферу Зямлi: упарадкаванне светабудовы i магчымасць выратавання яе стваральнiка i ў пэўнай ступенi - сiмбiёту - звар'яцелага ў працэсе развiцця розуму чалавецтва. Душа Георга Вiльгельма Фрыдрыха Гегеля сузiрала самую сябе i занятак гэты, вiдаць, лiчыла найлепшым.

Самалёт iшоў на пасадку, i ў iлюмiнатары зноў з'явiўся твар каханай. Крыху бледнаваты, круглявы, загадкавы i недаступны, як гэты месяц, што лунае ў начным небе. Сэрца i горла сцiснула спазма. Так здаралася заўсёды, калi Мастак сустракаў цi ўспамiнаў сваю мучыцельку; ён павольна i з цяжкасцю праглынуў камяк, каб не задыхнуцца, i заплюшчыў вочы - згаснi, месяц, сыдзi, насланнё, колькi ж можна мучыць хворае i неразумнае сэрца.

Але павекi iмгненна паднялiся, ён прыпаў да iлюмiнатара: захацелася неадкладна, зараз жа, убачыць калi не яе, то хоць бы яе дом, тое месца ў прасторы, дзе яна цяпер ходзiць цi сядзiць, дзе знаходзiцца яе невыносна жаданае цела, яе голас, яе валасы, дзецi, кнiжкi, словам, усё, што мае дачыненне да яго каханай маленькай жанчыны.

Унiзе, пасярод зямнога змроку, цьмяна мiгцелi агнi невялiкага горада. Не, нiчога не разгледзець! Незразумела наогул, як можна займацца яго рамяством i быць такiм бяспамятным i неназiральным: Мастак нiколi як мае быць не арыентаваўся ў тых гарадах, дзе пабываў цi жыў, не запамiнаў твараў i галасоў. Хоць навошта яму здагадвацца, якi з тых агеньчыкаў - яе дом. Ён жа i пры дзённым святле нiколi яго не бачыў, ведае толькi дзе, дый то прыблiзна. А вось у гасцях у яе быў сотнi разоў. Прылятаў у думках, калi яна спала, калi гуляла з сынам, чакаў на кухнi, часам усур'ёз шкадуючы, што не можа - бесцялесны дапамагчы яе спрацаваным рукам, якiя неяк мiнулым летам цалаваў - дазволiла, незачэпа. Мужа каханай Мастак бачыў аднойчы, мiмаходзь i ставiўся да яго спакойна, а дакладней, абыякава, як да нечага чужога, непатрэбнага. Пад час яго таямнiчых вiзiтаў яны не сустракалiся. Нават начамi яго не было ў спальнi: цi то з'ехаў у доўгую камандзiроўку, цi то ператвараўся ў бесцялесную абстрактную iстоту i таксама некуды знiкаў.

"Не хлусi хоць сабе, - падумаў Мастак. - Як ты напачатку пакутаваў, раўнаваў! Як папракаў яе, што не дачакалася цябе, выскачыла замуж ледзь не ў дзесятым класе. Вар'ят! Яна праз некалькi гадоў бабуляй стане, а ён, бач ты, пакрыўдзiўся. I нават сказаў ёй пра гэта, стары дурань. Праўда, жартуючы з сябе, але ж сказаў. А галоўнае, ты i цяпер так думаеш, толькi баiшся ў гэтым прызнацца. Чакаць бы ёй цябе - да пенсii цi да сустрэчы на нябёсах".

Ён успомнiў па асацыяцыi загадкавае i па яго разуменнi бессэнсоўнае сцвярджэнне, што шлюбы здзяйсняюцца на нябёсах, i горка ўсмiхнуўся.

"Вось. Каторы раз вяртаюся з нябёсаў, а якi сэнс?! Усё, на жаль, адбываецца тут, на зямлi. Па волi выпадку, з-за тугi маладога цела, хвiлiннага захаплення. Якiя там палавiнкi душы, iх з'яднанне... Усе гэтыя палавiнкi нейкi час таўкуцца на кiрмашы жыцця, а пасля знiкаюць. Пачкамi, натоўпам. I няма iм радасцi i там. I выратавання няма..."