Уладзiмiр Мiкалаевiч Шыцiк

Скачок у нiшто

Пройдзе час, з зямных касмадромаў возьмуць старт вялiзныя зоркалёты i накiруюцца да далёкiх галактык.

Магчыма, гэта адбудзецца ўжо ў наступным стагоддзi, магчыма, значна пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ўжо цяпер хочам ведаць, што напаткае бясстрашных астралётчыкаў у бясконцай прасторы. Аб iх прыгодах, лёсе i знаходках расказваецца ў гэтым зборнiку фантастычных апавяданняў.

Сляды абрывалiся, быццам у Корзуна раптам выраслi крылы i ён узляцеў у фiялетавую бездань бязвоблачнага неба Сiрэны. Гэтага, вядома, быць не магло. Але ўсё ж цiкава, куды дзеўся Корзун? Шабанаў паўтарыў пытанне ўголас, зiрнуў на Савацеева. Той не адказаў, i Шабанаў зноў паглядзеў на сляды. Выразныя, як на мяккай глiне, з рубчыкамi i палоскамi ад цяжкiх чаравiкаў скафандра, яны пачыналiся адразу пад скалой, на якой зараз стаялi Шабанаў i Савацееў са свiтай робатаў i з якой гадзiну назад саскочыў унiз Корзун. Ён напэўна не спяшаўся - сляды былi акуратныя, нават у апошняй ямцы сценкi абсыпалiся не больш, чым у астатнiх. А далей жаўцеў некрануты пясок, аж да самай вады, да якой заставалася яшчэ метраў дзесяць.

- Хвалi змылi?.. - Савацееў сказаў гэта няўпэўнена, хутчэй каб парушыць маўчанне.

Шабанаў зразумеў таварыша i нявесела ўсмiхнуўся: мора было на дзiва спакойнае, як лясная копанка дзе-небудзь на Зямлi. За тыя хвiлiны, што мiнулi з таго моманту, калi з Корзунам спынiлася сувязь, яно не паспела б утаймавацца. Ды наогул шматдзённыя назiраннi сведчылi, што мора бушуе толькi ўначы. I Шабанаў адказаў:

- Тут нешта iншае, хаця, здаецца, акрамя мора ён не мог нiдзе дзецца.

- А што, калi... - здагадка была недарэчная i страшная, i Савацееў не адважваўся выказаць яе да канца.

Зноў Шабанаў зразумеў яго i адмоўна пакiваў галавой:

- Не! Прыбярэжны пясок - не багна.

- А яма, апоўзень цi яшчэ што! Не мог жа чалавек знiкнуць сярод белага дня, нiчога пасля сябе не пакiнуўшы.

- Сiрэна - не Зямля, якi ўжо тут белы дзень.

Флегматычнасць i логiка, якiя гучалi ў словах Шабанава, вывелi Савацеева з раўнавагi.

- Бяда здарылася! Бяда! Чуеш? - закрычаў ён.

- Не крычы, - паклаў яму руку на плячо Шабанаў. - Крыкам тут не дапаможаш. Я ж спрачаюся з табой, каб сябе пераканаць i хутчэй высветлiць iсцiну.

Савацееў крыху памякчэў i прапанаваў:

- Давай правяраць варыянты.

Два робаты, падобныя на людзей, апранутых у няўклюдныя скафандры, падышлi да абрыву. Асцярожна, як старыя дзяды, пачалi злазiць унiз.

Нецярплiвага Савацеева заўсёды раздражняла гэтая паважнасць у рухах робатаў, якiя нават у небяспечных абставiнах нiколi не парушалi свайго механiчнага спакою. Ён ведаў, што iменна так яны запраграмiраваны, iх электронны мозг не разумее эмоцый, але не мог не злавацца. I зараз, не стрымаўшыся, крыкнуў:

- Гэй вы, хутчэй варушыцеся!

Робаты на iмгненне замерлi, як па камандзе павярнулi галовы, быццам сапраўды здзiвiлiся нечаканаму патрабаванню i абражлiваму тону, i дружна адказалi:

- Ступень небяспекi 0,4. Працуем на крайнiм рэжыме.

Савацееў матнуў галавой, а Шабанаў усмiхнуўся.

- А ну вас! - крыкнуў Савацееў i саскочыў на пясок да робатаў.

- Далей нельга! Далей нельга!

Бясстрасны голас робата толькi падахвоцiў Савацеева, i ён, сарваўшыся з месца, кiнуўся да берага. I адразу ж затрапятаў у бяссiльным парыве, схоплены робатамi за рукi.

- Далей нельга! Далей нельга! - няспешна i манатонна гучала ў шлемафоне.

- Кiнь, Паўлюк! - сказаў Шабанаў зверху. - Ты ж сам настроiў iх на небяспеку.

Савацееў зразумеў недарэчнасць сваiх паводзiн. Перастаўшы супрацiўляцца, ён буркнуў:

- Добра, добра ўжо, буду стаяць.

Робаты адразу выпусцiлi яго са сваiх моцных жалезных абдымкаў i пакрочылi далей, быццам нiчога не здарылася. Яны дайшлi да апошняга следу, пастаялi, зрабiлi яшчэ адзiн крок наперад i ўключылi апаратуру.

Шабанаў глядзеў на экран, якi свяцiўся роўным зеленаватым святлом, i чакаў, што вось зараз апраўдаецца меркаванне Савацеева i пад пластом пяску яны ўбачаць Корзуна. Шабанаў не хваляваўся. Гэта быў бы не такi ўжо дрэнны варыянт - Корзун хоць i ў лёгкiм герметычным касцюме, але мог бы пратрымацца i больш часу, кiслароду хапала яшчэ гадзiн на дзесяць.

Нiводная iскарка не патрывожыла аднастайнае мiгценне экрана. Пясок быў аднародны, без староннiх прадметаў на многiя метры ўглыб. Робаты яшчэ пакружылi навокал, штораз даследуючы большую плошчу, i павярнулi назад.

Бадай толькi цяпер Шабанаў у поўнай меры ўсвядомiў, што здарылася. Раней яму здавалася, што гэта нейкi жарт з боку Корзуна, або калi i ёсць тут нейкая таямнiца, то яна бяскрыўдная. Ён паглядзеў на мора. Яно было па-ранейшаму спакойнае, а яму ўжо ўяўлялася грозным. Што ён можа сказаць пэўнага аб гэтай магутнай i нечакана варожай сiле, якая скандэнсавана ў агромнiстай масе вады? Нiчога. А гэтая ж сiла можа проста падмяць чалавека, не пакiнуўшы нiякага следу. Магчыма, вось так, як здарылася з Корзунам. I што наогул яны ведаюць пра Сiрэну?

Месяц назад зоркалёт "Памiр" зрабiў пасадку на Сiрэне. Планета мела атмасферу з даволi высокiм утрыманнем кiслароду, ваду, блiзкую па сваiх хiмiчных уласцiвасцях да зямной, i разам з тым была пазбаўлена складаных арганiчных форм жыцця. Дзiўна было глядзець на высокiя голыя горы, пясчаныя пустынi, акружаныя з усiх бакоў морамi.

Мёртвая планета, цiкавая сваiмi атмасфернымi з'явамi. Адзiная ў сваiм родзе ў сiстэме Альтаiра. Людзi вывучалi яе будову, шукалi прычыны, якiя растлумачылi б рэзкiя змены ў надвор'i. I раптам здарэнне, якое пагражала абярнуцца трагедыяй, Трэба было наладжваць пошукi, а людзi не ведалi, адкуль iх пачынаць.

Шабанаў адчапiў ад пояса бiнокль, паднёс яго да вачэй. Мора было пустыннае, толькi водблiскi далёкай рабiзны раз-пораз узнiкалi ў палiраваных лiнзах.

- Не давяраеш лакатарам? - спытаў Савацееў.

Шабанаў апусцiў бiнокль, зiрнуў на чысты экран лакатара i спытаў разгубленым голасам:

- Паўлюк, дзе Корзун?

Пакiнуўшы на ўсякi выпадак двух робатаў на беразе, Шабанаў i Савацееў вярнулiся на "Памiр", каб падрыхтаваць гiдраплан. Яны вырашылi ў моры пашукаць адгадку гэтай тайны.

Разведка нiчога не дала. На добрую сотню кiламетраў мора было цiхiм, спакойным, без прыкмет нават унутранага руху, прасвечвалася да самага дна.

Яны вярнулiся, калi сярэбранае сонца распаленым краем кранулася гарызонта. Надыходзiла ноч, кароткая, цёмная i такая дажджлiвая, што носа не высунеш. Прырода ў начныя гадзiны быццам вяртала мору ўсю тую ваду, што забiрала ў яго гарачым днём.

Расчараваныя, прыгнечаныя, Шабанаў i Савацееў спынiлiся ля зоркалёта. Корзун мог быць яшчэ жывы, але хвiлiн праз сорак кiсларод павiнен быў скончыцца. I тады... Яны не гаварылi, што будзе тады. Аб гэтым лепш было маўчаць, каб не праганяць надзею, маленькую i трапяткую, якая, нягледзячы нi на што, не пакiдала iх.

I раптам касманаўты пераглянулiся, не разумеючы, што адбываецца. У шлемафоне не змаўкаў голас робата, якi будзённа, як пра самае звычайнае, раз за разам паўтараў:

- На беразе чалавек! На беразе чалавек!

Бясстрасны робат з механiчнай душой, аднак, аказаўся больш кемлiвы за людзей. Паведамляючы навiну, ён адначасова выклiкаў усюдыход. Не паспелi касманаўты апамятацца, як усюдыход ужо стаяў побач з iмi. Яны адразу ж ускочылi ў машыну i памчалiся да абрыву.

Корзун стаяў на тым самым месцы, дзе абрывалiся яго ранейшыя сляды. Ён задумлiва глядзеў на мора i нечаму нясмела ўсмiхаўся.

- Васiль! Васiль! - Шабанаў тузануў яго за плячо.

Корзун спакойна зiрнуў на таварыша i здзiўлена спытаў:

- Ты чаго? Што здарылася?

- Ён яшчэ пытае! - Шабанаў у адчаi павярнуўся да Савацеева, якi таксама прыбег ужо на бераг. - Чуеш, Паўлюк?

- Дзе ты быў? - Савацееў зрабiў крок да Корзуна.