Жорж Сiмэнон

Пад страхам смерцi

Пераклад: Алесь Асташонак

I

Першае пасланне, паштоўка з каляровай выяваю палаца Негуса* ў Адыс-Абебе i эфiопскай маркаю, было, як, зрэшты, i ўсе наступныя, лаканiчнае:

"Вось я цябе i знайшоў, сабака. Пад страхам смерцi, прыгадваеш?

Твой даўнi знаёмы Жуль".

* Негус - тытул iмператара ў Эфiопii да скасавання манархii.

Аскар Лябро атрымаў гэтую паштоўку праз колькi тыдняў пасля вяселля дачкi. У той час ён уставаў штодня ў пяць гадзiн ранiцы i выходзiў на сваёй лодцы ў мора лавiць рыбу. Вяртаўся ён зазвычай гадзiн у адзiнаццаць, амаль заўсёды акурат пасля таго, як у дом да яго прыносiлi пошту.

Пакiдалi яе на столiку ў калiдоры.

У гэты самы час панi Лябро прыбiрала пакоi на другiм паверсе.

Цi спускалася яна тады ўнiз, цi заўважыла гэтую надта ўжо маляўнiчую паштоўку? Ва ўсякiм выпадку, мужу, калi ён вярнуўся, яна не сказала нiчога. I твар у яе быў спакойны - дарэмна пан Лябро падоўгу прыглядаўся да жонкi.

А цi прачыталi, думаў Лябро, гэтае больш чым дзiўнае паведамленне сам паштальён i сарцiроўшчыца пошты панна Марта?

Пан Лябро яшчэ выйшаў у мора некалькi разоў, але вяртаўся цяпер ужо раней, а дзесятай гадзiне, i сам заходзiў на пошту - якраз тады, калi панна Марта заканчвала сарцiраваць карэспандэнцыю.

- Мне што-небудзь ёсць? - пытаўся ён, пiльна ўглядаючыся ў дзяўчыну.

- Газеты i праспекты, пан Лябро. Лiст ад вашай дачкi...

Выдавала на тое, думаў з хваляваннем Лябро, што за работаю яна ўсё ж такi паспявала разгледзець як след канверты, прачытаць, што на iх напiсана.

Нарэшце праз два тыднi прыйшла новая паштоўка. Падаючы яе пану Лябро, дзяўчына ўсмiхнулася.

- А гэта ад таго самага дзiвака...

Значыцца, Марта прачытала i першую паштоўку.

Другая паштоўка, з выяваю залiтага сонцам марскога вакзала, была даслана ўжо з Джыбуцi.

"Чакай, свiное рыла. Неяк сустрэнемся. Пад страхам смерцi, будзь упэўнены.

Прывiтанне ад Жуля".

- Ён сябар ваш, што так жартуе?

- Не надта ён дасцiпна гэта робiць, - адказаў пан Лябро.

Але так цi iнакш, гэты Жуль наблiзiўся да яго...

Праз месяц прыйшла трэцяя паштоўка - з выяваю порта. Гэтая была з Порт-Саiда - у сваёй вандроўцы Жуль пасоўваўся на поўнач, спакваля падбiраючыся да адрасата.

"Бачыш, я цябе не забываю. Пад страхам смерцi, прыяцель. У самы раз цяпер табе гэта сказаць, га?

Твой кончаны Жуль".

З гэтага дня пан Лябро зусiм перастаў выходзiць у мора. Плыць ад Порт-Саiда да Марселя ўсяго толькi чатыры цi пяць дзён, а ўжо адтуль да Паркэроля, астраўка, на якiм жыў пан Лябро, дабiрацца некалькi гадзiн.

Цяпер кожны дзень у восем гадзiн ранiцы можна было ўбачыць, як пан Лябро выходзiў з дому ў накiнутым на пiжаму халаце i ў пантофлях на босую нагу. Калi Паркэрольская плошча з яе чысцюткiмi рознакаляровымi домiкамi - адна з сама прыгожых у свеце, дык дом пана Лябро, якi пазнавалi здалёк па вялiкай верандзе ў чырвонай геранi, - сама пекны на гэтай плошчы.

Выпальваючы першую люльку, пан Лабро павольна iшоў да порта. Дарогi было сама больш метраў сто - адразу ж за партовым гатэлем "Ноеў каўчэг" пачыналася мора.

Выгляд у пана Лябро ў час гэтага шпацыру быў сама што нi ёсць спакойны: шчаслiвы буржуа на пенсii дыхае свежым марскiм паветрам.

Гэтаю парою каля мола можна было сустрэць i некаторых iншых паркэрольцаў. Рыбакi, што вярнулiся з мора, перабiралi рыбу або рапаравалi сеткi. Стаяў непадалёк ад iх са сваёй каляскаю грузчык з кааператыўнай крамы. Побач спыняў свой запрэжаны аслом вазок дзядзька з гатэля "Лавец лангустаў", што на другiм канцы выспы.

На Паркэролi, дзе жыхароў было ўсяго толькi чатырыста чалавек, усе ведалi адно аднаго i кожны называў пры сустрэчы або па iменi, або па прозвiшчы. Лябро быў адзiн, каго называлi панам: ён нiдзе не рабiў, меў грошы, а раней чатыры гады быў на выспе мэрам.

- Вы яшчэ не на рыбалцы, пан Лябро? - пыталiся ў яго.

Два-тры словы ў адказ - абы адчапiлiся.

Якраз у гэты самы час "Баклан", невялiкi карабель, якi паўгадзiны назад выйшаў з Паркэроля, ужо прычальваў да Ж'янскай касы, што вiднелася на тым баку зiхоткага пралiва, якi аддзяляў выспу ад мацерыка. Ад Францыi, як казалi самi жыхары Паркэроля. Удалечынi была бачная маленькая белая кропка - гэта i быў "Баклан". У залежнасцi ад часу можна было меркаваць, цi вернецца яно поўнае пасажыраў i грузу цi амаль зусiм пустое.

Сто шэсцьдзесят восем разоў, дзень у дзень выходзiў пан Лябро сустракаць невядомага госця, назiраў, як залiты сонцам "Баклан" адплываў ад Ж'янскай касы i iшоў да Паркэроля.

Белая кропка спакваля павялiчвалася. Неўзабаве можна было разгледзець пасажыраў на палубе, яшчэ праз нейкi час iх твары. Нарэшце судна прычальвала, i людзi на беразе i на палубе "Баклана" перагукалiся мiж сабою ў час манеўру слоўцам-другiм.

Грузчык падымаўся на судна, выцягваў на бераг скрынi, бочкi, паштальён звальваў на свой вазок мяшкi з поштаю, турысты фатаграфавалiся сем'ямi i iшлi ў гатэль услед за прысланым адтуль хлопчыкам.

Сто шэсцьдзесят восем разоў! Пад страхам смерцi, як пiсаў Жуль.

Акурат побач з месцам, адведзеным для стаянкi "Баклана", пагойдвалася на вадзе лодка пана Лябро, зробленая па яго спецыяльным заказе на мацерыку. Гэта было сама прыгожае на выспе рыбацкае судна. Яно так зiхацела шклом i меддзю, адпалiраваным дрэвам i начышчаным да бляску металам, што астраўляне назвалi яго "Люстраной шафаю".

Пан Лябро няспынна ўдасканальваў лодку, аздабляў яе i рабiў усё больш камфартабельнай. I хоць даўжыня ў яе была толькi пяць метраў, уладальнiк абсталяваў на ёй даволi прасторную, у свой рост, шкляную кабiну - так што судна выдавала больш на якi-небудзь буфет, а не шафа.

I вось цяпер пан Лябро ўжо сто шэсцьдзесят восем дзён не карыстаўся лодкаю, хадзiў кожнае ранiцы да прычала ў пiжаме i пантофлях, пасля ўслед за паштальёнам на пошту - i першы на выспе атрымлiваў карэспандэнцыю.

Але чацвёртай паштоўкi прыйшлося чакаць каля шасцi месяцаў - i прыйшла яна з Александрыi.

"Не адчайвайся, старая порхаўка! Пад страхам смерцi - цяпер як нiколi! А тут горача.

Жуль".

Ад Александрыi да Порт-Саiда, адкуль прыйшла папярэдняя паштоўка, - як плыць морам, дык амаль рукою падаць, варта адно на карту зiрнуць. А прайшло ажно паўгода...

Чым мог ён займацца ў дарозе?.. I ўвогуле, чым ён займаўся ў жыццi? Якi быў з выгляду? Якога ўзросту? Мусiць, яму не менш за пяцьдзесят, бо столькi ж было i Лябро.

Паштоўка з Неапаля. Праз некалькi тыдняў - з Генуi.

Можа, ён перасаджваецца з судна на судна?.. Але навошта так доўга затрымлiвацца ў кожным порце?

Паштоўка сёмая.

"Я прыбываю, гарэза! Пад страхам смерцi - ты зразумеў?

Жуль".

Марка на ёй - партугальская. Ну i ну!.. Значыцца, ён не спынiўся ў Марселi. Рабiў круг. Аддаляўся.

I раптам - паштоўка з Бардо!.. Ён зноў наблiжаўся. Адтуль да порта насупраць Паркэроля - ноч дарогi чыгункаю.

Але наступная паштоўка прыйшла ўжо з Булонi.

Дзесятая была даслана з Антверпена.

"Пачакай яшчэ крыху, мiленькi. Час не прыспешвае. Пад страхам смерцi.

Жуль".

- А ён усё-ткi жартаўнiк, ваш сябра, - сказала панна Марта, перадаючы Лябро гэтае паведамленне.

"Цi расказвала яна пра гэтыя паштоўкi каму-небудзь?" - узiраўся Лябро ў вочы дзяўчыне.

I вось, нарэшце, цудоўным лагодным ранкам - на моры быў поўны штыль, пад шчодрым сонцам вада так i зiхацела - незнаёмы з'явiўся.

Жуль быў на судне!

Лябро ўпэўнiўся ў гэтым ужо тады, калi "Баклан" быў яшчэ толькi за мiлю ад паркэрольскага берага. Удалечынi бялела маленькае судна, на палубе якога стаяў адзеты ў цёмнае чалавек - усё адно як невялiчкая лялька на дзiцячым караблiку. Але ўжо i з такой адлегласцi было вiдаць, што пасажыр гэты - вельмi высокi.