- Два.
- Падумайце як след.
Бурацiна зморшчыўся, - гэтак здорава падумаў.
- Два...
- Чаму?
- Я ж не аддам Нехту яблык, хоць ён нават бiцца будзе!
- У вас няма нiякiх здольнасцей да матэматыкi, - з засмучэннем сказала дзяўчынка. - Зоймемся дыктантам.
Яна ўзняла да столi прыгожанькiя вочы.
- Пiшыце: "А ружа упала на лапу Ажура". Напiсалi? Цяпер прачытайце гэтую чараўнiчую фразу наадварот.
Нам ужо вядома, што Бурацiна нiколi нават не бачыў пяра i чарнiлiцы.
Дзяўчынка сказала: "Пiшыце", - i ён адразу ж сунуў у чарнiлiцу свой нос i страшэнна напалохаўся, калi з носа на паперу ўпала чарнiльная клякса.
Дзяўчынка пляснула рукамi, у яе нават пырснулi слёзы.
- Вы брыдкi свавольнiк, вы павiнны быць пакараны!
Яна высунулася ў акенца.
- Артамон, завядзi Бурацiна ў цёмную каморку.
Высакародны Артамон з'явiўся ў дзвярах, паказваючы белыя зубы. Схапiў Бурацiна за куртачку i, адступаючы задам, пацягнуў у каморку, дзе па кутках у павуцiннi вiселi вялiкiя павукi. Замкнуў яго там, пагыркаў, каб як след напалохаць, i зноў памчаўся за птушкамi.
Дзяўчынка кiнулася на лялечны карункавы ложак i заплакала ад таго, што ёй давялося абысцiся так жорстка з драўляным хлопчыкам. Але калi ўжо ўзялася за выхаванне, справу трэба давесцi да канца.
Бурацiна бурчаў у цёмнай каморцы:
- Вось дурная дзяўчынка... Знайшлася выхавальнiца, падумаеш... У самой фарфоравая галава, тулава, ватай напханае...
У каморцы пачуўся тоненькi скрып, нiбы хтосьцi скрыгатаў дробнымi зубамi:
- Слухай, слухай...
Бурацiна падняў запэцканы ў чарнiла нос i ў цемры распазнаў кажана, якi вiсеў пад столлю ўнiз галавой.
- Табе чаго?
- Дачакайся ночы, Бурацiна.
- Цiшэй, цiшэй, - шамацелi павукi па кутках, - не гайдайце нашых сетак, не адпужвайце нашых мушак...
Бурацiна сеў на пабiты гаршчок, падпёр шчаку. Ён трапляў у перапалкi i горшыя за гэтую, але абурала несправядлiвасць:
- Хiба так выхоўваюць дзяцей?.. Гэта пакута, а не выхаванне... Гэтак не сядзi ды гэтак не еш... Дзiця, можа, яшчэ буквара не засвоiла, - яна адразу за чарнiлiцу хапаецца... А сабака нябось ганяецца за птушкамi, - яму нiчога...
Кажан зноў запiшчаў:
- Дачакайся ночы, Бурацiна, я цябе павяду ў Краiну Дурняў, там чакаюць цябе сябры - кот i лiсiца, шчасце i весялосць. Чакай ночы.
Бурацiна трапляе ў Краiну Дурняў
Дзяўчынка з блакiтнымi валасамi падышла да дзвярэй каморкi.
- Бурацiна, дружа мой, вы каецеся нарэшце?
Ён быў вельмi сярдзiты, да таго ж у яго зусiм iншае было ў галаве.
- Вельмi трэба мне каяцца! Не дачакаецеся...
- Тады вам давядзецца праседзець у каморцы да ранiцы...
Дзяўчынка горка ўздыхнула i пайшла.
Настала ноч. Сава зарагатала на вышках. Жаба выпаўзла з-пад падлогi, каб шлёпаць жыватом па адбiтках месяца ў лужынах.
Дзяўчынка легла спаць у карункавы ложачак i доўга з жалем усхлiпвала, засынаючы.
Артамон, уткнуўшы нос пад хвост, спаў каля дзвярэй яе спальнi.
У домiку гадзiннiк з маятнiкам прабiў поўнач.
Кажан сарваўся са столi.
- Пара, Бурацiна, уцякай! - пiскнуў яму над вухам. - У кутку каморкi ёсць пацучыны ход пад падлогу... Чакаю цябе на палянцы...
Кажан вылецеў праз дахавае акно. Бурацiна кiнуўся ў куток каморкi, блытаючыся ў павуцiннi. Услед яму злосна шыпелi павукi.
Ён папоўз пацучыным ходам пад падлогу. Ход быў усё вузейшы i вузейшы. Бурацiна цяпер ледзь пралазiў пад зямлёй... I раптам галавой унiз паляцеў пад падлогу.
Там ён ледзь не трапiў у пацучыную пастку, наступiў на хвост вужу, якi толькi што напiўся малака са збанка ў сталовай, i праз кашэчы лаз выскачыў на палянку.
Над блакiтнымi кветкамi бясшумна лятаў кажан.
- За мной, Бурацiна, у Краiну Дурняў!
У кажаноў няма хваста, таму кажан лятае не проста, як птушка, а ўверх i ўнiз - на перапончатых крылах, уверх i ўнiз, падобны на чорцiка; рот у яго заўсёды адкрыты, каб, не трацячы часу, па дарозе лавiць, кусаць, глытаць жыўцом камароў i начных матылькоў.
Бурацiна бег за iм па шыю ў траве, мокрая дзяцелiна хвастала яго па шчоках.
Раптам кажан высока рвануўся да круглага месяца i адтуль крыкнуў камусьцi:
- Прывёў!
Бурацiна адразу ж кулём паляцеў унiз з крутога абрыву. Кацiўся, кацiўся i шлёпнуўся ў лопух.
Падрапаны, поўны рот пяску, з вылупленымi вачыма, сеў.
- Ух, ты!..
Перад iм стаялi кот Базiлiо i лiсiца Алiса.
- Смеленькi, адважненькi Бурацiна, мабыць, звалiўся з месяца, - сказала лiсiца.
- Дзiўна, як ён жывы застаўся, - панура сказаў кот.
Бурацiна ўзрадаваўся старым знаёмым, хоць яму здалося падазроным, што ў ката перавязана анучай правая лапа, а ў лiсiцы ўвесь хвост запэцканы балотнай тванню.
- Не было шчасця, дык няшчасце памагло, - сказала лiсiца, - затое ты трапiў у Краiну Дурняў...
I яна лапай паказала на паламаны мост цераз высахлы ручай. На тым баку ручая сярод кучаў смецця вiдаць былi старэнькiя домiкi, чэзлыя дрэвы з абламаным галлём i званiцы, пахiленыя ў розныя бакi...
- У гэтым горадзе прадаюцца славутыя курткi на заечым футры для таты Карла, - аблiзваючыся, спявала лiсiца, - азбукi з каляровымi малюнкамi... Ах, якiя прадаюцца салодкiя пiражкi i ледзянцовыя пеўнiкi на палачках! Ты ж не згубiў яшчэ сваiх грошай, цудоўненькi Бурацiна?
Лiсiца Алiса памагла яму ўстаць на ногi, наслiнiўшы лапу, пачысцiла яму куртачку i павяла цераз паламаны мост.
Кот Базiлiо панура клыпаў ззаду.
Была ўжо сярэдзiна ночы, але ў Горадзе Дурняў нiхто не спаў.
Па крывой гразкай вулiцы бадзялiся худыя сабакi ў калючках, пазяхалi ад голаду:
- Э-хе-хе...
Козы з абшарпанай шэрсцю на баках скублi запыленую траву каля тратуара, трэслi агрызкамi хвастоў.
- Б-э-э-э-э-так...
Апусцiўшы галаву, стаяла карова; у яе косцi тырчалi скрозь скуру.
- Мууучэнне... - паўтарала яна задуменна.
На камяках гразi сядзелi аскубеныя вераб'i, - яны не ўзляталi - хоць тапчы iх нагамi...
Хiсталiся ад знямогi куры з выдранымi хвастамi...
Затое на скрыжаваннях стаялi навыцяжку лютыя бульдогi-палiцэйскiя ў трыкутных капелюшах i ў калючых нашыйнiках.
Яны крычалi на галодных i шалудзiвых жыхароў:
- Пррраходзь! Тррымай прррава! Не затрррымлiвайся!..
Лiсiца цягнула Бурацiна далей па вулiцы. Яны ўбачылi сытых катоў у залатых акулярах, якiя гулялi пры святле месяца па тратуары, пад ручку з кошкамi ў каптурыках.
Гуляў тоўсты Лiс - губернатар гэтага горада, важна задраўшы нос, i з iм фанабэрыстая лiсiца, якая трымала ў лапе кветку начной фiялкi.
Лiсiца Алiса шапнула:
- Гэта гуляюць тыя, хто пасеяў грошы на Полi Цудаў... Сёння апошняя ноч, калi можна сеяць. К ранiцы збярэш кучу грошай i накупляеш усялякай усялячыны... Хадзем хутчэй...
Лiсiца i кот прывялi Бурацiна на пустку, дзе валялiся пабiтыя гаршкi, падраныя чаравiкi, дзiравыя галёшы i анучы... Перабiваючы адзiн аднаго, залапаталi:
- Капай ямку.
- Кладзi залатыя.
- Пасып соллю.
- Зачарпнi з лужыны, палi як след.
- Ды не забудзься сказаць "крэкс, фэкс, пэкс".
Бурацiна пачухаў нос, запэцканы ў чарнiла.
- А вы адыдзiце ўсё-такi далей...
- Божа мой, ды мы i глядзець не хочам, дзе ты закапаеш грошы, - сказала лiсiца.
- Божа збаў, - сказаў кот.
Яны адышлiся трошкi i схавалiся за кучай смецця.
Бурацiна выкапаў ямку. Сказаў тры разы шэптам: "Крэкс, фэкс, пэкс", паклаў у ямку чатыры залатыя манеты, засыпаў, з кiшэнi дастаў жменьку солi, пасыпаў зверху. Набраў з лужыны прыгаршчы вады, палiў.
I сеў чакаць, калi вырасце дрэва...
Палiцэйскiя хапаюць Бурацiна i не даюць яму сказаць нiводнага слова ў сваё апраўданне
Лiсiца Алiса думала, што Бурацiна пойдзе спаць, а ён усё сядзеў на кучы смецця, цярплiва выцягнуўшы нос.
Тады Алiса загадала кату застацца вартаваць, а сама пабегла ў блiжэйшае палiцэйскае аддзяленне.