Зараз я адпачну яшчэ гадзiнку, пагляджу, цi гэткi ж ён моцны, што быў, i цi гэтак жа, як раней, плыве, а потым падамся на карму са сваiм рупескам i цвёрда наважу, што рабiць. Тым часам я магу назiраць, як ён трымаецца i цi нямашака з iм якiх змен. Вёслы - добрая прыдумка, але зараз гуляць трэба з аглядкай! Гэта яшчэ рыба хоць куды, i я заўважыў, што кручок быў у куце рота, i рот быў шчыльна закрыты. Такой бяды той кручок. Голад - вось што яму дапякае, i тое, што супроць яго якаясьцi незразумелая яму сiла. Спачывай зараз, старэча, а ён хай сабе працуе, пакуль твой чарод не прыйдзе".

Ён адпачываў, як яму здалося, гадзiны дзве. Месяц узышоў на небе позна, толькi па iм ён мог вызначыць час. Дый цi адпачываў ён узапраўды? Стары чалавек, як i раней, нёс на сваiх плячах няспынную цягу рыбы, але ён паклаў левую руку на планшыр лодкi i ўсё больш давяраўся лодцы самой, ейнаму супрацiву рыбiне. "Як было б проста i добра, калi б я мог напяць шнур моцна, падумаў ён. - Але калi марлiн раптоўна толькi падасца ўбок, то парве яго. Я павiнен змякчаць напругу шнура сваiм целам i ў любы час быць гатовы адпусцiць той абедзвюма рукамi".

- Але ты яшчэ не спаў, старэча, - сказаў ён уголас. - Гэта ж палова дня i ноч, i другi дзень, а ты яшчэ не спаў. Ты павiнен вынайсцi спосаб, як трохi паспаць, калi ён спакойна плыве. Не сплючы, у галаве возьме i памутнее.

"Але галава ў мяне ясная, - падумаў ён. - Дужа ясная. Я такi ж ясны, як зоркi, а мы - радня*. I ўсё ж я павiнен паспаць. Зоркi спяць, i месяц, i сонца спiць, i нават акiян спiць часам, у пэўныя днi, калi плынь замiрае, калi ягоная паверхня гладзюсенькая.

* Лiтаральна - браты.

Але не забудзься пра сон, - падумаў ён. - Трэба сябе змусiць, а пасля прыдумай штосьцi простае i пэўнае наконт шнуроў. Iдзi назад i прыгатуй дэльфiна. Гэта занадта небяспечна: прыстасоўваць вёслы для тармажэння, калi ты павiнен спаць".

- Я мог бы абысцiся без сну, - сказаў ён сабе. - Але гэта было б задужа небяспечна.

Ён рачкi стаў прабiрацца назад на карму, намагаючыся не таргануць шнуром, якi трымаў марлiн. "Мажлiва, яго самога зморвае сон, - падумаў стары чалавек. Але я не хачу, каб ён адпачываў. Ён павiнен цягнуць, пакуль не зойдзецца".

Зноў апынуўшыся на карме, стары чалавек павярнуўся гэтак, што адна яго левая рука вытрымлiвала цяпер тое, што раней плечы, i правай рукой дастаў нож з похвы. Зоры зараз свяцiлi зырка, ён выразна бачыў дэльфiна i ўсадзiў лязо нажа ў ягоную галаву, а пасля выцягнуў дэльфiна з-пад кармы. Прыцiснуўшы адной нагой рыбу, не марудзячы, ён разрэзаў яе ад задняга праходу аж да кончыка нiжняй скiвiцы. Потым адклаў нож i трыбушыў рыбу правай рукой, дачыста выбiраючы вантробы i вырываючы шчэлепы. Ён адчуў, што трымае ў руках цяжкi i слiзкi страўнiк, i расцяў яго. Унутры былi дзве лятучыя рыбы, свежыя i цвёрдыя. Ён паклаў iх побачкi, а трыбухi ды шчэлепы кiнуў за карму. Яны патаналi, пакiдаючы ў вадзе святлiсты след. Рыба была халодная, струплявата-шэра-белая ў зорным святле, i стары чалавек аблупiў адзiн бок, прытрымлiваючы правай нагой рыбiну галаву. Пасля перавярнуў рыбу i зняў скуру з другога боку, ды адрэзаў мяса з абодвух: ад галавы ажно да хваста.

Ён кiнуў шкiлет за борт i паглядзеў, цi хоць трохi не закруцiцца вада. Але ўбачыў толькi святло, запаленае яго павольным апусканнем. Тады ён павярнуўся i ўладкаваў дзвюх лятучых рыб усярэдзiне двух рыбных фiле, а пасля, паклаўшы нож назад у похву, памалу дабiраўся назад на нос. Яго спiна была сагнутая ад цяжару шнура ўпоперак яе, а ў правай руцэ ён нёс рыбу.

Там, на носе, ён расклаў на дне лодкi два рыбных фiле i побач - лятучых рыб. Тады перасунуў шнур на плячах на новае месца i зноўку трымаў левай рукой, упiраючыся ў планшыр. Пасля ён перагнуўся цераз борт i памыў лятучую рыбу ў вадзе, назiраючы, з якой хуткасцю вада абцякае руку. Ягоная рука свяцiлася, ён жа чысцiў рыбу. Струмень быў не гэткi моцны, i калi ён выцiраў рабро далонi аб дошкi, часцiнкi фосфару павольна плылi да кармы.

- Ён стомлены або адпачывае, - сказаў стары чалавек. - А зараз я мушу спажыць пасiлак з гэтага дэльфiна, перадыхнуць i трошкi паспаць.

Пад зорамi ўсё больш i больш халоднай начы стары чалавек з'еў палавiнку рыбнага фiле i лятучую рыбу (папярэдне ён растрыбушыў яе i адрэзаў ёй галаву).

- Якая выдатная ежа - вараны або смажаны дэльфiн, - сказаў ён. - I якi ён агiдны сыры. Я нiколi болей не выйду ў лодцы, не ўзяўшы лаймаў або солi.

"Калi б у мяне былi мазгi, я ўвесь дзень плюхаў бы ваду на нос чаўна, i, высыхаючы, яна б ператварылася ў соль, - падумаў ён. - Але ж я зачапiў на кручок дэльфiна амаль на заходзе сонца. I ўсё ж слабавата рыхтаваўся. Аднак я грунтоўна ўсё перажаваў, i на ванiты не цягне".

Неба зацягвалася хмарамi, што плылi на ўсход, i адна за адной зоркi, якiя ён ведаў, знiкалi. Здавалася, што ён завiтае ў вялiзны каньён хмар. Вецер сцiх.

- Тут будзе кепскае надвор'е праз тры цi чатыры днi, - сказаў ён. - Але не сёння ўночы i не заўтра. Шыкуйся зараз да свайго сну, старэча, пакуль рыба паводзiць сябе спакойна.

Учэпiста трымаючы шнур у правай руцэ, ён прыцiснуў яе клубом, налёгшы ўсёй сваёй вагой на борт носа. Пасля ён спусцiў шнур на плячах трохi нiжэй i ўхапiўся за яго левай рукой.

"Мая правая рука можа трымаць яго датуль, пакуль ён прыцiснуты, - падумаў стары чалавек. - Калi шнур аслабне ў сне, левая абудзiць мяне, як той пачне выпаўзаць. Цяжкавата будзе правай руцэ. Але ён звычны да пакаранняў*. Нават калi я пасплю хвiлiн дваццаць або паўгадзiны, будзе няблага".

* Стары чалавек, персанiфiкуючы i сваю правую руку, ужывае ў стасунку да яе мужчынскi род.

Так ён ляжаў, зацiскаючы сабою, усiм целам сваiм шнур, перакладаючы ўсю сваю вагу на правую руку, i ўрэшце заснуў.

Стары чалавек снiў не iльвоў, а вялiзны касяк марскiх свiней, што расцягнуўся на восем цi дзесяць мiляў, i гэта было ў час iхняга спароўвання, i яны скакалi высока ў паветра ды вярталiся ў тую ж яму, якую яны, скачучы, утваралi ў вадзе.

Потым яму снiлася, што ён у вёсцы на сваiм ложку, i што дзьме "паўночнiк"*, яму дужа сцюдзёна, а левая рука здранцвела, бо галава ягоная спачывае на ёй замест падушкi.

* Моцны паўночны вецер.

Пасля гэтага прыснiўся яму доўгi жоўты бераг, i ён убачыў, як шарай гадзiнай першы леў ступiў на бераг, а пасля прыйшлi другiя львы, i ён, успёршы падбародак на борт, на носе карабля, што стаяў на якары пад павевам берагавога брызу, чакаў з'яўлення новых львоў i быў шчаслiвы.