5

- Сядайце, Снэл, - сказаў маёр Рыдл сяброўскiм тонам. - У мяне багата пытанняў. Разумею, гэта быў шок для вас.

- О, сапраўды, сэр. Дзякуй, сэр. - Снэл сеў з такiм сцiплым, нясмелым выглядам, што гэта, па сутнасцi, было тое самае, калi б ён застаўся стаяць.

- Служыце тут ужо ладны кавалак часу, цi не так?

- Шаснаццаць гадоў, сэр, з той самай пары, як сэр Гервазы, э, асеў, як кажуць.

- Ага. Вядома ж, ваш гаспадар быў у свой час вялiкi падарожнiк.

- Але, сэр. Ён прымаў удзел у экспедыцыi на полюс i ў многiя iншыя цiкавыя мясцiны.

- Добра, Снэл, прашу, скажыце мне, калi апошнi раз вы бачылi свайго гаспадара сёння вечарам?

- Я быў у сталовай, сэр, сачыў, каб як след быў сервiраваны стол. Дзверы ў залу былi адчынены, i я бачыў, як сэр Гервазы сыходзiў па лесвiцы, iшоў праз залу, а пасля па калiдоры пайшоў у кабiнет.

- А каторай гадзiне гэта было?

- Якраз каля васьмi. Магчыма, ужо было без пяцi восем, - спакойна адказаў Снэл.

- I тады вы бачылi яго апошнi раз?

- Але, сэр.

- Вы чулi стрэл?

- О, так, сэр; але, вядома, я i не падумаў, што гэта стрэл. Ды i як я мог падумаць?

- А што вы падумалi?

- Я палiчыў, што гэта аўтамабiль, сэр. Шаша зусiм блiзка ад паркавай агароджы. Або гэта мог быць стрэл у лесе - браканьер, можа. Я нiяк не думаў...

Маёр Рыдл перабiў яго:

- Калi гэта было?

- Роўна восем хвiлiн дзевятай, сэр.

Галоўны канстэбль рэзка запытаўся:

- Як вы можаце памятаць час з такой дакладнасцю?

- Проста, сэр. Я толькi што даў першы гонг.

- Першы гонг?

- Але, сэр. Паводле загаду сэра Гервазы, гэты гонг заўсёды павiнен быў гучаць за сем хвiлiн да сапраўднага абедзеннага гонга. Ён заўсёды пiльна сачыў, сэр, каб усе ўжо былi ў сталовай, калi ўдарыць другi гонг. Дык вось, даўшы другi гонг, я падышоў да дзвярэй сталовай i абвясцiў абед, i ўсе ўвайшлi.

- Я пачынаю разумець, - сказаў Эркюль Пуаро, - чаму ў вас быў такi здзiўлены выгляд, калi вы сёння абвясцiлi абед. Сэр Гервазы, звычайна, быў у сталовай?

- Нiколi раней не здаралася, каб ён у гэты час не быў там, сэр. Гэта быў проста шок. Я падумаў, што...

Маёр Рыдл зноў спынiў яго:

- I астатнiя таксама звычайна былi там?

Снэл кашлянуў.

- Нiводзiн чалавек, якi спазнiўся на абед, сэр, нiколi не запрашаўся ў дом другi раз.

- Гм, вельмi сурова.

- Мой гаспадар, сэр, наняў кухара, якi раней быў ва ўладара Маравii. Сэр Гервазы нярэдка гаварыў, сэр, што абед - гэткая ж важная справа, як i рэлiгiйны рытуал.

- А што наконт яго ўласнай сям'i?

- Лэдзi Шэвенi-Гарэ заўсёды вельмi клапацiлася, каб не засмуцiць яго, сэр, i нават мiс Рут не асмельвалася спазнiцца на абед.

- Цiкава, - прамармытаў Эркюль Пуаро.

- Зразумела, - сказаў Рыдл. - Значыцца, раз абед - у чвэрць дзевятай, то вы далi першы гонг у восем хвiлiн дзевятай, як звычайна?

- Так, сэр, толькi ж гэта было не як заўсёды. Звычайна абед у нас быў а восьмай. Сэр Гервазы загадаў, каб сёння абед быў у чвэрць дзевятай, бо ён чакаў джэнтльмена з апошняга цягнiка.

Снэл злёгку пакланiўся Пуаро.

- Калi ваш гаспадар iшоў у кабiнет, цi не здаўся ён вам засмучаным або ўстурбаваным?

- Я не магу адказаць, сэр. Ён быў занадта далёка ад мяне, каб я мог бачыць выраз яго твару. Я проста заўважыў сэра Гервазы, вось i ўсё.

- Ён адзiн iшоў у кабiнет?

- Так, сэр.

- Цi заходзiў хто-небудзь у кабiнет пасля гэтага?

- Я не магу адказаць, сэр. Потым я пайшоў у буфетную i быў там да першага гонга ў восем хвiлiн дзевятай.

- Тады вы i пачулi стрэл?

- Так, сэр.

Пуаро мякка ўставiў пытанне:

- Думаю, iншыя таксама чулi гэты стрэл?

- Так, сэр. Мiстэр Х'юга i мiс Кардвэл. I мiс Лiнгард.

- Гэтыя людзi таксама былi ў зале?

- Мiс Лiнгард выходзiла са сталовай, а мiс Кардвэл i мiстэр Х'юга якраз спускалiся па лесвiцы.

Пуаро пацiкавiўся:

- А была якая-небудзь размова пра тое?

- Была, сэр. Мiстэр Х'юга спытаўся пра шампанскае на абед. Я сказаў яму, што на стол пастаўлены чэры, рэйнвейн i бургундскае.

- Ён падумаў, што стрэлiў корак ад шампанскага?

- Так, сэр.

- I нiхто не ўспрыняў гэта ўсур'ёз?

- Нiхто, сэр. Яны ўсе пайшлi ў сталовую, усе гаманiлi i смяялiся.

- Дзе былi астатнiя сямейныя?

- Я не магу адказаць, сэр.

Маёр Рыдл спытаўся:

- Вы што-небудзь ведаеце пра гэты пiсталет? - Гаворачы, ён працягнуў яго Снэлу.

- О, так, сэр. Пiсталет належыць сэру Гервазы. Ён заўжды трымаў яго ў шуфлядзе стала, вось тут.

- Ён звычайна быў зараджаны?

- Я не магу сказаць, сэр.

Маёр Рыдл паклаў пiсталет i адкашляўся.

- Зараз, Снэл, я задам вам досыць важнае пытанне. Я спадзяюся, вы адкажаце на яго з усёй шчырасцю. Цi ведаеце вы якую-небудзь прычыну, якая магла прывесцi гаспадара да самагубства?

- Не, сэр. Я нiчога такога не ведаю.

- Вас не здзiўлялi ў апошнi час сэр Гервазы, яго манеры? Ён не быў прыгнечаны? Альбо ўстурбаваны?

Снэл кашлянуў, як бы просячы прабачэння.

- Даруйце мне, сэр, тое, што я скажу, але сэр Гервазы заўсёды здаваўся чужым людзям трохi дзiўным. Ён быў надзвычай арыгiнальны джэнтльмен, сэр.

- Угу, угу, я ведаю гэта.

- Людзi збоку, сэр, не заўсёды разумелi сэра Гервазы.

Снэл вымавiў слова "разумелi" з такой значнасцю, што яно павiнна было б пiсацца з вялiкай лiтары.

- Ведаю, ведаю. Але цi не было чаго-небудзь, што вы назвалi б нязвыклым?

Дварэцкi вагаўся.

- Я думаю, сэр, што Гервазы быў нечым заклапочаны, - нарэшце вымавiў ён.

- Заклапочаны i прыгнечаны?

- Я не сказаў бы, што прыгнечаны, сэр. Але што заклапочаны - дык напэўна.

- Вы не здагадваецеся, якая магла быць прычына яго заклапочанасцi?

- Не, сэр.

- Можа, гэта было звязана, напрыклад, з якой-небудзь канкрэтнай асобай?

- Я зусiм нiчога не магу сказаць, сэр. Ва ўсякiм выпадку, гэта толькi маё ўражанне.

Пуаро загаварыў зноў:

- Вы былi здзiўлены яго самагубствам?

- Надта здзiўлены, сэр. Для мяне гэта быў страшэнны ўдар. Я не мог уявiць, што такое магчыма.

Пуаро задуменна пакiваў галавой.

Рыдл зiрнуў на яго i сказаў:

- Добра, Снэл, вiдаць, гэта ўсё, пра што мы хацелi спытацца ў вас. Вы цвёрда ўпэўнены, што ў вас няма больш нiчога расказаць нам - нiякага незвычайнага выпадку, напрыклад, якi здарыўся ў апошнiя днi?

Дварэцкi, устаючы, адмоўна пакiваў галавой.

- Нiчога, сэр, абсалютна нiчога.

- Тады вы можаце iсцi.