Яна выплыла з пакоя.

Маёр Рыдл выцер лоб.

- Ух! - мармытнуў ён. - Вар'ятка куды большая, чым я думаў. Яна сапраўды верыць ва ўсё гэтае глупства?

Пуаро з сумненнем, задумлiва пакiваў галавой.

- Магчыма, яна так ратуецца, - сказаў ён. - Ёй трэба стварыць свет iлюзiй, каб уцячы ад суровай рэальнасцi, ад мужавай смерцi.

- Мне здаецца, - сказаў маёр Рыдл, - фармальна яе можна палiчыць вар'яткай. Нагаварыць кучу ўсялякай лухты - i нiводнага разумнага слова!

- Не, не, дружа мой. Самае цiкавае, як Х'юга Трэнт мiмаходзь заўважыў, тое, што з усяго гэтага пустаслоўя праблiскваюць разумныя думкi. Яна паказала гэта сваёй заўвагай пра тактоўнасць мiс Лiнгард, што тая не выпiнала непажаданых продкаў. Паверце мне, лэдзi Шэвенi-Гарэ нiякая не дурная.

Ён устаў i пахадзiў туды-сюды.

- У гэтай справе мне сёе-тое не падабаецца. Так, зусiм не падабаецца.

Рыдл з цiкаўнасцю паглядзеў на яго.

- Вы маеце на ўвазе матыў самагубства?

- Самагубства, самагубства! Усё гэта памылкова. Гэта памылкова псiхалагiчна. Кiм лiчыў сябе Шэвенi-Гарэ? Калосам, незвычайна важнай асобай, цэнтрам сусвету! Хiба такi чалавек знiшчае сябе? Зразумела, не. Хутчэй ён знiшчыць каго-небудзь iншага, раздушыць, як мурашку, нiкчэмную чалавечую iстоту, што адважылася раздражняць яго... Такi ўчынак ён мог бы лiчыць як неабходны, свяшчэнны! Але самазнiшчэнне? Знiшчэнне такiм эгаiстам самога сябе?

- Усё гэта вельмi добра, Пуаро. Але факты, факты. Дзверы замкнуты, ключ у яго ўласнай кiшэнi. Акно зачынена на шпiнгалет. Я чытаў пра такiя рэчы ў кнiгах, але я нiколi не сустракаўся з iмi ў рэальным жыццi. Што-небудзь яшчэ?..

- Так, ёсць што-нiшто яшчэ. - Пуаро сеў на крэсла. - Я Шэвенi-Гарэ. Я сяду тут, за мой стол. Я вырашыў забiць сябе, бо, дапусцiм, я адкрыў у гiсторыi нашага роду нешта страшэнна ганебнае. Не дужа пераканаўча, праўда, але гэтага будзе дастаткова. Еh biеn*, што я раблю? Я крэмзаю на кавалку паперы слова "ДАРУЙЦЕ". Так, гэта зусiм магчыма. Потым адчыняю шуфляду стала, дастаю пiсталет, якi тут хаваю, зараджаю, калi ён не зараджаны, i потым - страляюся? Не, я спачатку паварочваю сваё крэсла кругом - так, i трохi нахiляюся направа - так, i тады - тады прыкладваю пiсталет да скронi i страляю!

* Так (фр.).

Пуаро ўскочыў з крэсла i, апiсаўшы круг, усклiкнуў:

- Я пытаюся ў вас, цi гэта мае сэнс? Навошта паварочваць крэсла кругом? Калi б, напрыклад, тут на сцяне вiсела карцiна, тады, так, гэта можна было б вытлумачыць. Нейкi партрэт, апошняя рэч на свеце, якую хацелася б убачыць перад смерцю; але фiранка - аh nоn*, гэта не мае сэнсу.

* Не (фр.).

- Ён мог захацець глянуць з акна. Апошнi позiрк на маёнтак.

- Мой дарагi дружа, вы самi не верыце ў тое, што гаворыце. Вы самi ведаеце: гэта нонсэнс. У восем хвiлiн дзевятай было цёмна, i ў любым выпадку фiранкi апушчаны. Не, тут павiнна быць нейкае iншае тлумачэнне...

- Я тут бачу толькi адно. Гервазы Шэвенi-Гарэ быў вар'ят.

Пуаро адмоўна пакiваў галавою: не, гэта яго не задавольвала. Маёр Рыдл устаў.

- Хадземце, - сказаў ён. - Пойдзем i пагутарым з усiмi астатнiмi. Можа, што-небудзь высветлiм такiм шляхам.

6

Пасля цяжкай гутаркi з лэдзi Шэвенi-Гарэ маёр Рыдл адчуў значную палёгку, размаўляючы з такiм спрактыкаваным юрыстам, як Фобз.

Мiстэр Фобз быў надзвычай стрыманы i асцярожны ў сваiх заявах, але яго адказы вызначалiся беззаганнай дакладнасцю. Ён прызнаўся, што самагубства сэра Гервазы аглушыла яго. Ён нiколi не палiчыў бы сэра Гервазы такiм чалавекам, якi можа адмовiцца ад свайго жыцця. Ён не ведаў нiякай прычыны для такога кроку.

- Сэр Гервазы быў не толькi мой клiент, але i вельмi даўнi сябар. Мы пазнаёмiлiся яшчэ падлеткамi. Я б сказаў, ён заўсёды любiў жыццё.

- Пры такiх акалiчнасцях, мiстэр Фобз, я хачу прасiць вас гаварыць абсалютна адкрыта. Цi не вядомы вам тайная трывога або перажываннi сэра Гервазы?

- Не. У яго, як i ў большасцi людзей, былi такiя-сякiя турботы, але нiчога сур'ёзнага.

- Нiякай хваробы? Нiякiх спрэчак з жонкай?

- Не. Сэр Шэвенi-Гарэ i лэдзi Шэвенi-Гарэ былi адданыя адно аднаму.

Маёр Рыдл асцярожна сказаў:

- У лэдзi Шэвенi-Гарэ, як быццам, трохi дзiўныя погляды.

Мiстэр Фобз усмiхнуўся - паблажлiвая мужчынская ўсмешка.

- Жанчынам, - адказаў ён, - трэба дараваць iх дзiвацтвы.

- Вы займалiся ўсiмi юрыдычнымi справамi сэра Гервазы? - гаварыў далей галоўны канстэбль.

- Так, мая фiрма "Фобз, Оджыльвi i Спэнс" апякуецца сям'ёй Шэвенi-Гарэ больш за сто гадоў.

- Цi былi якiя-небудзь скандалы ў сям'i Шэвенi-Гарэ?

Бровы мiстэра Фобза ўзнялiся.

- На самай справе, я вас не разумею.

- Мiстэр Пуаро, вы не дасце мiстэру Фобзу лiст, якi паказвалi мне?

Пуаро моўчкi ўстаў i з лёгкiм паклонам працягнуў гэты лiст мiстэру Фобзу.

Той стаў чытаць, i бровы яго ўзнялiся яшчэ вышэй.

- Проста незвычайны лiст, - сказаў ён. - Цяпер я разумею ваша пытанне. Не, нiчога з таго, што мне было вядома, не вымушала пiсаць такi лiст.

- Сэр Гервазы не сказаў вам пра яго?

- Нi слова. Мушу сказаць, мне вельмi дзiўна, што ён не зрабiў гэтага.

- Ён давяраў вам?

- Думаю, ён лiчыўся з маёй думкай.

- I ў вас няма нiякiх здагадак - чаго датычыўся гэты лiст?

- Я не хацеў бы рабiць паспешлiвых здагадак.

Маёр Рыдл ацанiў далiкатнасць гэтага адказу.

- А зараз, мiстэр Фобз, можа, вы азнаёмiце нас з тым, як сэр Гервазы размеркаваў сваю спадчыну.

- Калi ласка. У мяне няма нiякiх пярэчанняў супраць гэтага. Сваёй жонцы сэр Гервазы пакiнуў шэць тысяч фунтаў гадавога прыбытку з маёнтка i на выбар Даўэр-Хаўс або гарадскi дом на плошчы Лаўндыс, што яна пажадае. На яе накладалiся, вядома, абавязацельствы выплацiць некалькiм асобам пэўную суму i перадаць пэўную нерухомую маёмасць, але нiчога значнага. Спадчына, ужо без таго, што аддавалася па даравальных запiсах, была пакiнута яго прыёмнай дачцэ, Рут, пры ўмове, што, калi яна выйдзе замуж, яе муж возьме прозвiшча Шэвенi-Гарэ.

- Яго пляменнiку, мiстэру Х'юга Трэнту, не пакiнута нiчога?

- Было, так, пяць тысяч фунтаў.

- Дык трэба разумець, што сэр Гервазы быў багаты чалавек?

- Нават вельмi багаты. Апрача маёнтка, валодаў вялiзнай прыватнай маёмасцю. Вядома, быў не такi заможны, як даўней. Фактычна, увесь прыбытак з капiталу, укладзенага ў бiзнес, паступаў з натугай. Апрача таго, сэр Гервазы страцiў нямала грошай праз адну кампанiю - "Пэраган сiнтэтык рабэ сабстыт'ют"*, куды палкоўнiк Бэры пераканаў яго ўкласцi значную суму.