Стары i мудры кайман, пачуўшы, што афiцэр гаворыць пра яго, насмiхаючыся, адказаў:

- Гэта праўда, што ў мяне мала зубоў, ды й тыя паламаныя. Але цi ведаеце вы, што будуць есцi заўтра гэтыя зубы?

I ён разявiў свой гiганцкi рот.

- Ну, што будуць есцi, што? - спыталi матросы.

- Вось гэтага афiцэрчыка, - сказаў кайман i хуценька злез з бервяна.

Тым часам Сом прыладзiў тарпеду пасярод плацiны i загадаў чатыром кайманам, каб тыя асцярожна ўзялi яе i прытапiлi ў вадзе, пакуль ён не дасць знак. Так i зрабiлi. Астатнiя кайманы адразу схавалiся каля берага, высунуўшы з вады толькi насы ды вочы. А Сом затаiўся каля тарпеды.

Раптам карабель ахутаўся дымам i выпусцiў па плацiне першы снарад. Снарад разарваўся якраз у цэнтры плацiны i разнёс на тысячу кавалачкаў дзесяць цi дванаццаць бярвёнаў.

Але Сом быў напагатове, i як толькi ў плацiне з'явiлася дзiрка, ён крыкнуў кайманам, што трымалi тарпеду пад вадой:

- Пускайце тарпеду, хутчэй пускайце!

Кайманы адпусцiлi тарпеду, i яна ўсплыла.

Хутчэй чым вы прачытаеце гэтыя словы, Сом акуратна паставiў тарпеду ў цэнтры пралому, потым зажмурыў вока, прыцэлiўся i, запусцiўшы механiзм, накiраваў тарпеду на карабель.

I ў самы час! Бо якраз у гэтую хвiлiну браняносец выпусцiў другi снарад. Ён з грукатам разарваўся i разнёс на трэскi яшчэ адзiн кавалак плацiны.

Але тарпеда была ўжо зусiм блiзка да карабля. Людзi, якiя стаялi на iм, заўважылi яе. Яны ўбачылi след, якi пакiдае на вадзе тарпеда.

Усе спалохана закрычалi i паспрабавалi павярнуць браняносец, каб тарпеда не зачапiла яго.

Але было позна: тарпеда ўжо даплыла. Яна ўдарыла гiганцкi карабель якраз пасярэдзiне i разарвалася.

Немагчыма сабе ўявiць страшны грукат, з якiм узарвалася тарпеда. Яна выбухнула так, што разарвала карабель на пятнаццаць тысяч кавалкаў: у паветра паляцелi комiны, машыны, гарматы, лодкi - усё! Iх параскiдала вельмi далёка.

Кайманы пераможна крыкнулi i як ашалелыя кiнулiся да плацiны. Адтуль яны ўбачылi, як праз прабiты снарадам пралом плывуць падхопленыя рачною плынню мёртвыя, параненыя i жывыя людзi.

Кайманы залезлi на бярвенне з абодвух бакоў пралому, i калi праз яго праносiла людзей, смяялiся i кпiлi з iх.

Есцi людзей кайманы не захацелi, хоць, можа быць, людзi таго i заслугоўвалi. Толькi калi мiма праплываў адзiн з залатымi галунамi на мундзiры, стары кайман кiнуўся ў ваду i - "хруп!" - у два глыткi праглынуў яго.

- Каго гэта ён? - спытаўся адзiн малады недасведчаны кайманчык.

- Афiцэра, - адказаў Сом. - Мой стары сябар паабяцаў жа яму, што з'есць. Вось i з'еў.

Рэшткi плацiны кайманы разабралi: цяпер яна была iм непатрэбная, бо нiякi параход ужо не адважыцца там праплыць. Сом, якi ўпадабаў афiцэравы рэмень i аксельбанты, папрасiў, каб яму аддалi iх у падарунак. Але дзеля гэтага яму давялося выцягваць iх з рота ў старога каймана, бо яны заселi ў таго ў зубах. Потым Сом падперазаўся рэменем, зацягнуўшы яго пад плаўнiкамi, а на канцы сваiх доўгiх вусоў павесiў аксельбанты i пас ад шаблi. Скура ў Сома вельмi прыгожая, а цёмныя плямы на ёй падобныя да плям у змяi. I Сом цэлую гадзiну плаваў сюды-туды, красуючыся перад кайманамi, а тыя глядзелi на яго, разявiўшы ад здзiўлення раты.

Потым кайманы правялi яго да самай яго пячоры i, доўга-доўга падзякаваўшы, вярнулiся на сваё звычайнае месца. Рыбы таксама вярнулiся, i кайманы жылi i дагэтуль жывуць там вельмi шчаслiвыя. Урэшце яны нават прызвычаiлiся да таго, што па рацэ часам праплываюць параходы i караблi, якiя вязуць апельсiны.

Але пра ваенныя караблi яны нават чуць нiчога не хочуць.

НЕВIДУШЧАЯ ЛАНЬ

Жыла сабе аднойчы лань, i было ў яе двое дзетак-двайнятак, што ў аленяў бывае рэдка. Але неўзабаве адно яе дзiцё задраў дзiкi кот, i засталася ў яе толькi адна дачушка. Усе ланi ў лесе вельмi яе любiлi i заўсёды ёй казыталi бакi.

Шторанiцы, як толькi ўзыходзiла сонца, мацi прымушала дачку паўтараць аленеву малiтву. Гучала яна так:

Раней чым з'есцi лiсточак, добра яго панюхай, бо лiсточкi бываюць атрутныя.

Раней чым падысцi да ракi напiцца, цiхенька пастой i добра агледзь месца, каб упэўнiцца, што побач няма кайманаў.

Кожныя паўгадзiны высока-высокенька задзiрай галаву i нюхай паветра, каб пачуць пах ягуара.

Калi пасвiшся, спачатку заўсёды паглядзi на траву - цi няма ў ёй гадзюк.

Гэтая малiтва была ў маленькiх аленяў, як "Ойча наш" у людзей. I калi лань добра яе засвоiла, мацi дазволiла ёй хадзiць адной.

I вось адным адвячоркам, калi лань бегала па лесе ды ласавалася далiкатнымi лiсточкамi, яна раптам убачыла проста перад сабою дупло вялiкага трухлявага дрэва, з якога звiсала шмат нейкiх склееных мiж сабою шарыкаў. Шарыкi былi цёмныя - такога колеру, як класная дошка.

Што б гэта магло быць? Ланi было трошкi боязна. Але яна была добрай гарэзаю, i бадануўшы шарыкi галавой, адразу маланкай адскочыла прэч.

Азiрнуўшыся, яна ўбачыла, што шарыкi трэснулi i з iх выцякаюць цягучыя кроплi. Апроч таго аднекуль выпаўзла шмат нейкiх белых мошак з тонкiмi талiямi, якiя забегалi па шарыках.

Лань падышла блiжэй. Але мошкi яе не кусалi. Тады яна асцярожна-асцярожненька лiзнула адну кропельку кончыкам языка i ад задавальнення ажно прыжмурыла вочы: гэта былi кропелькi мёду, i мёд быў вельмi смачны, бо шарыкi цёмнага колеру былi пчалiнымi вуллямi. Але пчолы не кусалiся, таму што ў iх не было джалаў. Ёсць такiя пчолы.

За пару хвiлiн маладзенькая лань высмактала ўвесь мёд i, вельмi задаволеная, пайшла расказваць пра гэта маме. Але мама яе паўшчувала.

- Будзь вельмi асцярожная з пчалiнымi гнёздамi, дачушка, - сказала яна. Мёд вельмi смачны, але шукаць яго вельмi небяспечна. Абыходзь пчалiныя гнёзды, калi iх убачыш.

Лань задаволена крыкнула:

- Мама, але ж яны не кусаюцца! Аваднi i мухi кусаюцца, а пчолы не.

- Ты памыляешся, дачушка, - сказала мацi. - Сёння табе пашанцавала, i толькi. Але ёсць вельмi паганыя пчолы i восы. Сцеражыся iх, дачушка, а то прынясеш мне вялiкае гора.

- Вядома, мама! Вядома! - адказала лань.

Але першае, што зрабiла наступнаю ранiцай, - дык гэта пайшла па сцяжынках, зробленых у лесе людзьмi, якiя шукаюць пчалiныя гнёзды.

Доўга яна хадзiла цi не, але ўрэшце адно гняздо знайшла. Гэтае гняздо належала цёмным пчолам з жоўтаю палоскай на талii, i яны поўзалi па гняздзе. Вулей таксама выглядаў iначай, але лань падумала, што калi ўжо гэтыя пчолы большыя, дык i мёд у iх павiнен быць смачнейшы.