Да гэтага вечара яна жыла, нiбы загнаны звер, i толькi цяпер адчула непамерную стому. Асунуты скуласты твар, выцвiлыя губы i прыгожы высокi лоб. У яе быў выгляд чалавека, якi страцiў усе надзеi. I хоць людзi не прызналi яе вiнаватай, яна была прыгаворана - да вечнай адзiноты. Такую абаяльнасць (а раней яе лiчылi прыгожай) маюць людзi, якiм не заўсёды ўдаецца схаваць свае патаемныя пакуты i шчымлiвы душэўны боль. Затаiўшыся ў куточку экiпажа, Тэрэза - гэтая выкрытая атручальнiца, - едзе па калдобiстай дарозе праз гушчар сасновага бору. Яна з пяшчотай гладзiць правай рукой свой твар пакутнiцы, якiх жывых спальваюць на вогнiшчы. Што скажа ёй пры сустрэчы Бернар? Ён жа выратаваў яе сваiмi непраўдзiвымi паказаннямi... Наўрад цi ён сёння будзе пра што-небудзь пытацца... Але заўтра? Тэрэза заплюшчвае вочы, потым, расплюшчыўшы iх, глядзiць навокал. Конi iдуць паволi. Тэрэза спрабуе пазнаць, дзе яна, што гэта за ўзгорак... Ах, не варта думаць пра гэтую сустрэчу. Магчыма, усё будзе намнога прасцей, чым ёй здаецца. Не трэба нiчога думаць. Заснуць... Чаму яна ўжо не ў экiпажы? Стол, засланы зялёным сукном. За сталом нейкi чалавек. А-а, гэта следчы... Iзноў ён... Але ж ён добра ведае, што справа спынена. Тым не менш ён адмоўна кiвае галавой i справа не спыняецца, ёсць новы факт. Новы факт? Тэрэза адварочваецца, каб вораг не бачыў яе перакошанага твару. "Паспрабуйце ўспомнiць, мадам, хiба вы нiчога не схавалi ў кiшэнi той старой палярыны, якую вы носiце цяпер толькi ў кастрычнiку, калi iдзяце на паляванне, пастраляць вехiроў?" Адмаўляцца немагчыма. Тэрэза задыхаецца. Не зводзячы вачэй са сваёй ахвяры, следчы кладзе на стол пакецiк, запячатаны чырвоным сургучом. Тэрэза магла б на памяць расказаць, што там напiсана, а з вуснаў следчага ляцяць словыстрэлы:
Хлараформ - 10 грамаў.
Аканiцiн - 2 грамы.
Дыгiталiн - 0,2 грама.
Следчы пачынае рагатаць... Заскрыгатаў тормаз. Тэрэза прачынаецца. На поўныя грудзi ўдыхае ў сябе туман (мусiць, пачаўся спуск да Белага ручая). Вось так i ў юнацтве ёй не раз снiлася, што яе памылкова прымушаюць другi раз здаваць выпускныя экзамены. I цяпер да яе прыйшло тое радаснае адчуванне палёгкi, як i тады, калi яна прачыналася ад страшнага сну. Непакоiла трохi толькi тое, што няма афiцыйнага дакумента пра спыненне справы. "Але ты ж ведаеш, што спачатку давядуць да ведама адваката..."
Вольная! Чаго ж яшчэ жадаць? Цяпер можна будзе проста наладзiць жыццё з Бернарам. Адкрыць яму ўсю душу, нiчога не ўтойваючы, - вось дзе выратаванне. Неадкладна, сёння ж вечарам, трэба расказаць яму пра ўсё. Ад гэтага рашэння Тэрэзе становiцца лёгка i радасна. Па дарозе да Аржалузы ў яе яшчэ хопiць часу, каб "падрыхтавацца да споведзi", як любiла гаварыць яе верная сяброўка Анна дэ ля Траў кожную суботу ў бесклапотную пару iх летнiх канiкулаў. Мiлая малодшая сястра Анна, нявiннае стварэнне, ты так многа месца займаеш ва ўсёй гэтай гiсторыi! Нават людзi крыштальнай чысцiнi не ведаюць, у якiя путы яны ўблытваюцца кожны дзень, кожную ноч i якiя атрутныя зярняты прарастаюць там, дзе ступалi iх дзiцячыя ножкi...
Што казаць, гэтая маленькая дзяўчынка мела рацыю, калi паўтарала лiцэiстцы Тэрэзе, гэтай разважлiвай насмешнiцы: "Ты i ўявiць сабе не можаш, якую палёгку адчуваеш, калi на споведзi прызнаешся ва ўсiм i атрымлiваеш адпушчэнне грахоў. Усё нядобрае знiкае, сцiраецца, i можна пачынаць жыццё нанава". I праўда, варта было Тэрэзе наважыцца пра ўсё расказаць мужу, як з яе спаў цяжкi груз: "Бернар будзе ведаць усё. Я сама яму раскажу..."
Але што яна скажа? З чаго пачаць прызнанне? Хiба можна перадаць словамi гэтае заблытанае спляценне жаданняў, рашэнняў, непрадбачаных учынкаў? А як спавядаюцца тыя, хто свядома iшоў на злачынства?... "Але ж я... я не разумею свайго злачынства. Я не хацела зрабiць таго, у чым мяне абвiнавачваюць. Я сама не ведала, чаго хацела. Я не ведала, куды прывядзе мяне гэтая неўтаймоўная сiла. Колькi ж яна разбурыла на сваiм шляху? Нават самой страшна..."
Пад'ехалi да чыгуначнай станцыi Нiзан. Закураны лiхтар асвятляў пабеленую сцяну вакзала. Каля ўвахода стаяла брычка. (О, якая цемра пануе над лiхтаром!) Недзе зусiм побач пыхкаў паравоз. Гардэр узяў Тэрэзiн сакваяж, зноў акiнуўшы яе сваiм цiкаўным позiркам. Яму, вiдаць, жонка загадала: "Ты ж хоць паглядзi на яе добранька, якая яна цяпер, мо i з твару змянiлася..." Тэрэза падаравала бацькаваму фурману тую сваю колiшнюю ўсмешку, якая вымушала людзей гаварыць: "Яе не зразумееш, прыгожая яна цi не, проста адчуваеш яе абаяльнасць..." Тэрэза папрасiла Гардэра купiць бiлет - самой страшна было iсцi ў касу праз пачакальню, дзе сядзелi над сваiм вязаннем нейкiя дзве жанчыны.
Фурман прынёс бiлет. Тэрэза сказала яму пакiнуць рэшту сабе. Ён дакрануўся рукой да шапкi, сеў на козлы, паправiў лейцы i апошнi раз глянуў на дачку свайго гаспадара.
Цягнiка яшчэ не сфармiравалi. Калiсьцi, прыязджаючы на летнiя канiкулы цi вяртаючыся ў горад на пачатку навучальнага года, Тэрэза Лярок i Анна дэ ля Траў радавалiся доўгай затрымцы на станцыi Нiзан. Яны заходзiлi ў харчэўню, елi яечню з вяндлiнай, а потым, абняўшыся, шпацыравалi па дарозе. Якая ж яна сёння цёмная i непрытульная! А тады, - успамiнаецца Тэрэзе, - усё навокал было залiта пяшчотным месячным святлом... Сяброўкi бесклапотна смяялiся, гледзячы на свае доўгiя ценi, якiя злiвалiся ў адзiн. Гаварылi яны пра сваiх настаўнiц, таварышак. Адна абараняла свой манастырскi пансiён, другая - свой лiцэй. "Анна..." - гукнула ў цемру Тэрэза. Перш за ўсё Бернару трэба расказаць пра Анну... Ён жа так любiць дакладнасць: педантычна раскладвае ўсе пачуццi, кожнае разглядае асобна i не мае нiякага ўяўлення, якая складаная сетка шляхоў, пераходаў i перапляценняў iснуе памiж iмi. Як жа пазнаёмiць яго з гэтымi заблытанымi матэрыямi, якiмi жыла i пакутавала Тэрэза. А зрабiць гэта трэба. Застаецца толькi адно: сёння вечарам зайсцi ў спальню, сесцi каля яго ложка i расказваць, расказваць... пакуль Бернар не спынiць яе i не скажа: "Цяпер я ўсё разумею. Устань. Я дараваў табе".
Яна цiха прайшла цераз садзiк начальнiка станцыi, адчула пах хрызантэм, хоць самiх кветак у цемры не было вiдно. У купэ першага класа пуста. Ды пры такiм цьмяным асвятленнi наўрад цi хто й пазнаў бы яе. Чытаць немагчыма. Зрэшты, самы цiкавы раман падаўся б Тэрэзе прэсным у параўнаннi з яе асабiстым жыццём. Можа, яна памрэ ад сораму, ад страху, ад пакут сумлення, ад стомы, але толькi не ад суму.