34

А Дыянiсафану, якi пасля доўгiх роздумаў моцна заснуў, прыснiўся такi сон. Здаецца, нiмфы просяць Эраса, каб ён нарэшце згадзiўся на гэты шлюб; ён аслабiў маленькi лук, паклаў яго разам з сагайдаком i загадаў Дыянiсафану наладзiць банкет для ўсiх найвяльможных мiтыленцаў i, калi ён напоўнiць апошнi кратэр, паказаць тады кожнаму Хлоiны прыкметныя знакi; а пасля праспяваць вясельны гiмн.

Пабачыўшы i пачуўшы гэта ў сне, Дыянiсафан устаў на золку i распарадзiўся падрыхтаваць раскошны банкет з усяго, што дае зямля i мора, што ёсць у азёрах i рэках; i запрашае ўсiх найвяльможных мiтыленцаў на баль. Калi ўжо надышла ноч i быў напоўнены кратэр, з якога ўзлiваюць Гермесу, адзiн са слуг унёс на сярэбраным прыборы прыкметныя знакi i, абыходзячы па чарзе направа, усiм iх паказваў.

35

Нiхто не апазнаваў iх; а Мегакл, якi з-за старасцi ляжаў на вышэйшым месцы за сталом, ледзь глянуў i моцна, з яшчэ маладою сiлаю ў голасе, усклiкнуў: "Што гэта бачу? Што з табою сталася, дочухна? Цi жывая ты, цi, можа, якi пастух толькi гэта знайшоў i падняў? Прашу, Дыянiсафане, скажы мне: адкуль маеш прыкметныя знакi майго дзiцяцi? Адшукаўшы свайго Дафнiса, не адмоў знайсцi i мне".

Але Дыянiсафан папрасiў яго спачатку расказаць, як пакiнулi Хлою, i Мегакл, не аслабляючы сiлы голасу, расказаў: "Да нядаўняга быў я бедны, бо ўсё, што меў, патрацiў на харэгii i трыерархii. Якраз тады нарадзiлася ў мяне дачка. Не хочучы гадаваць яе ў беднасцi, я ўпрыгожыў яе гэтымi прыкметнымi знакамi i пакiнуў, бо ведаў, што многiя праз такi спосаб хочуць зрабiцца бацькамi. Вось i пакiнуў дзiця ў пячоры нiмфаў, даручыўшы яго багiням. I да мяне з той пары штодня плыло багацце, але я ўжо нашчадка не меў. Бо не пашчасцiла мне зрабiцца бацькам хоць бы дачкi другой. А багi, як бы смеючыся з мяне, спасылаюць уночы сны, паведамляючы, што авечка зробiць мяне бацькам".

36

Яшчэ мацней, чым Мегакл, ускрыкнуў Дыянiсафан i прывёў Хлою, вельмi прыгожа ўбраную, i сказаў: "Вось гэтае дзiця ты пакiнуў. Гэтую дзяўчыну з волi багоў выкармiла табе авечка, як каза мне Дафнiса. Вазьмi ж гэтыя прыкметныя знакi i дачку; а ўзяўшы, аддай яе Дафнiсу за жонку. Абаiх пакiнулi, абаiх знайшлi, абаiмi апекавалiся Пан, нiмфы i Эрас".

Мегакл пахвалiў яго словы, паслаў па сваю жонку Раду, а Хлою прытулiў да грудзей. I асталiся яны там начаваць: Дафнiс пакляўся, што больш нiкому не аддасць Хлою, нават роднаму бацьку.

37

Калi надышоў дзень, яны ўмовiлiся назад у вёску разам вяртацца: Дафнiс i Хлоя прасiлi аб гэтым, бо не маглi вынесцi жыцця ў горадзе. Ды i бацькам было даспадобы зрабiць iм вяселле паводле пастухоўскага звычаю. Прыйшоўшы да Ламана, яны прывялi Дрыяса да Мегакла, пазнаёмiлi Раду з Напэ i пачалi рыхтавацца да шыкоўнага святкавання. Бацька перад нiмфамi заручыў Хлою з Дафнiсам i разам з многiмi iншымi ахвяраваннямi павесiў i прыкметныя знакi, а Дрыясу дадаў, чаго яму яшчэ не ставала да дзесяцi тысяч драхмаў.

38

Стаяў цудоўны дзень, i Дыянiсафан загадаў тут жа перад пячораю падрыхтаваць ложа з зялёнага лiсця i, запрасiўшы ўсiх людзей з вёскi, раскошна пачаставаць. Тут былi Ламан i Мiртала, Дрыяс i Напэ, Дорканавы родзiчы, Фiлет са сваiмi дзецьмi, Хромiс i Лiкэнiён; не абышлося i без Лампiса, якому даравалi. Усё было так, як водзiцца ў гэтакiх гасцях, па-вясковаму: адзiн спяваў жнiўныя песнi, другi сыпаў жартамi, як гэта бывае пры выцiсканнi сусла. Фiлет iграў на сiрынзе, Лампiс на флейце, Дрыяс i Ламан танцавалi, Хлоя i Дафнiс цалавалiся; а поблiзу пасвiлiся козы, як бы i яны разам святкавалi.

Гасцям з горада гэта не вельмi спадабалася; а Дафнiс падклiкаў, называючы iмя то адной, то другой казы, даваў iм галiнак з зялёным лiсцем i, схапiўшы за рогi, цалаваў.

39

I гэтак не толькi той дзень, але i большую частку жыцця правялi яны па-пастухоўску, шанавалi багоў - нiмфаў, Пана, Эраса, нажылi вялiкiя чароды авечак i коз i ўважалi за найлепшую яду плады i малако. А калi нарадзiўся ў iх сын, яны далi выкармiць казе, а дачушцы, якая нарадзiлася другою, дазволiлi ссаць вымя авечкi; i сына назвалi Фiлапеменам, а дачку Агелаю. Так яны i пражылi пастухамi аж да самае старасцi. I пячоры аздобiлi, паставiлi там карцiны i ўзвялi ахвярнiк Эрасу-Пастуху; i Пану яны замест яго хвойкi зладзiлi пад жыллё каплiцу i назвалi яе каплiцаю Пана-Ваяўнiка.

40

Але ўсё гэта назвалi i зрабiлi яны пазней; а тады з надыходам начы ўсе правялi iх да шлюбнага пакоя, адны на сiрынгах, другiя на флейтах iграючы, трэцiя ўзняўшы ўгару вялiкiя паходнi. А калi яны былi перад дзвярыма, завялi рэзкiм голасам, нiбы зямлю трохзубцамi дралi, а не вясельную песню спявалi. А Дафнiс i Хлоя ляглi голымi, абнялi адно аднаго i цалавалiся, правёўшы ноч без сну, як совы; i Дафнiс рабiў тое, што навучыла яго Лiкэнiён, а Хлоя толькi цяпер даведалася, што ўсё, што рабiлася ў лесе, было толькi пастушынымi гульнямi.

КАМЕНТАРЫ

УСТУП

Лесбас - вялiкая выспа ў Эгейскiм моры каля заходняга ўзбярэжжа Малой Азii. Дзеянне гэтага рамана аб каханнi, на думку даследнiкаў, невыпадкова разгортваецца на гэтай выспе, якая здаўна славiлася цудоўным клiматам, урадлiвымi землямi, а таксама як асяродак старажытнагрэцкай лiрыкi кахання: тут нарадзiлася шмат паэтаў, у тым лiку славутая Сафо (VII-VI ст. да н.э.).

Нiмфы - Дзеўсавы дочкi, багiнi, якiя ўвасаблялi розныя сiлы прыроды; заступнiцы i апякункi лясоў (дрыяды), палёў (лiманiяды), далiн (папэi), мораў (нерэiды), рэк (наяды), гор (арэады) i г.д. Антычнае мастацтва паказвала iх у выглядзе прыгожых дзяўчат, голых цi напаўадзетых.

...змог вытлумачыць абраз... - У шмат якiх гарадах старажытнай Грэцыi на ўтрыманнi мясцовых улад была афiцыйная пасада праваднiка, якi паказваў i тлумачыў выдатныя помнiкi гэтай мясцовасцi.

Эрас - сын Афрадыты, бог кахання. Мастакi паказвалi яго ў выглядзе крылатага хлопчыка з лукамi i стрэламi, якiмi ён ранiць сэрца. Iмя гэтае азначае "каханне". Калi ўлiчыць, што ў антычныя часы ўласныя iмёны нiчым не адрознiвалiся ад агульных назваў, то амаль заўсёды гэтае слова можна разумець дваяка: у агульным значэннi i як iмя бога.

Пан - сын Гермеса i Пенелопы, бог лясоў i пашаў, апякун паляўнiчых i пастухоў; меў казлiныя рогi, вушы i ногi. Ён вынайшаў дудку. Час паўдзённай сонечнай спёкi лiчыўся "гадзiнаю Пана". I калi яго трывожылi моцным крыкам i спевамi, Пан палохаў людзей i звяроў сваiмi гукамi, якiя наводзiлi "панiчны жах".