- Дык ты замест прываротнага зелля зрабiў соннае?

- А ты што хацела? Нельга ж было, каб яна бегла сюды. Таму я так здзiвiўся з цябе. Зелле ж выпрабаванае. Я з iм два разы з аковаў уцякаў. Нават з замка Крак.

- Як ты трапiў туды?

- Вядома як - за варажбу. За глупства.

- Мне дзiўна, што ты раб, - сказала Ганна.

- Iншы раз мне таксама... Бог кожнаму вызначыў месца. Мабыць, так i трэба... так i трэба.

- Ты небяспечны раб. Ты не дурань, а прытворшчык.

- Не, дурань. Толькi без нас, дурняў, разумнiкi павымiраюць ад свайго розуму ды нудоты... А вось i яны...

Раман спусцiўся па лесвiцы першы.

- Вы чаго тут? - спытаўся ён. - Чаму не правёў князёўну ў пакоi?.. - Ён дакрануўся да Ганнiнага пляча.

Кiн i хлопец спусцiлiся следам. Кiн пакланiўся Магдзе. Раман паглядзеў на яго i спытаўся ў князёўны:

- Гэта праўда, што ён з табою?

- Праўда, ён заўсёды са мною, - сказала Ганна цвёрда. - Я пасылала яго, каб ён аберагаў цябе. I ён будзе цябе берагчы.

- Я рады, - сказаў Раман. - Усё будзе добра! Усё абыдзецца! Мы зробiм, як нам трэба. Ордэн ужо падступiў да сцен.

- Як? - Блазан стаў панурым. - Ужо прыступ?

- Яны за сто крокаў, iдуць да варотаў. Лiтвы ўсё няма...

- А чаго ты прыйшоў сюды? - спытаўся блазан. - У нас з табою няма тут агню i мячоў. Наша месца на сценах... З усiмi.

- Глупства кажаш, - вымавiў Ранан, зноў падыходзячы да Ганны i беручы яе за пальцы. Далонь у Ранана была вiльготная i гарачая. - Гарады будуць гiнуць, i людзi будуць памiраць, але вялiкiя веды застануцца на вякi. Забудзь пра дробязi, ды не па чыне табе гэта думаць, - завяршыў Раман суха, нiбыта ўспомнiўшы, што блазан яму не сябар, а толькi слуга.

Блазан, зiрнуўшы на Ганну, адказаў:

- Я сваё месца ведаю, дзядзечка.

З далечынi да падзямелля данёсся шум - знайшоў сабе дарогу праз платы, сцены, крык людзей, якi злiўся ў грозны роў, i адказам яму былi разрозненыя вокрыкi i стогн унутры горада. Тут жа адгукнулiся званы на плошчы - гужлiва, часта, быццам сцiснутае страхам сэрца, яны гулi, просячы божай лiтасцi.

Усе сцiхлi, прыслухоўваючыся. Раман хутка падышоў да куфра ў кутку пакоя, праверыў замок.

- Дапамажы! - сказаў ён блазну i налёг на куфар, перасоўваючы яго ў глыб падвала.

- Мы ўцякаем? - спытаўся хлопец.

- Не, - адказаў Раман.

- Ты будзеш змагацца? - спытаўся блазан.

- Буду, - адказаў Раман. - Iдзi паглядзi, як там на сценах. Можа, твой меч там спатрэбiцца?

- Не пайду, - запярэчыў блазан.

- Не ўцяку я, не бойся.

- Я баюся iншага, - вымавiў блазан.

- Чаго ж? Кажы.

- Здрады баюся.

- Дурань i памрэш па-дурному, - сказаў Раман, беручыся за дзяржанне мяча.

- Усё-такi заб'еш мяне? - Блазан быў здзiўлены.

- Калi раб здраджвае, - сказаў Раман, - яго забiваюць.

- Не ўздумайце! - крыкнула Ганна. - Як вам не сорамна.

- Сорамна? - Блазан караскаўся па лесвiцы.

- Ты куды? - спытаўся Раман.

- Зiрну, што там робiцца, - сказаў блазан. - Пагляджу, цi трымаюць вароты...

Ён знiк, i Раман павярнуўся да Кiна, але перадумаў, паглядзеў на хлопца.

- Iдзi за iм, - сказаў ён. - Прасачы...

- Што? - не зразумеў хлопец.

- Каб ён не падышоў да каго-небудзь з князевых людзей. Да князя каб не падышоў... а зрэшты, заставайся. Ён не паспее.

Раман паводзiў сябе дзелавiта, суха i холадна. Ён паглядзеў на пясочны гадзiннiк. Потым акiнуў позiркам тых, хто заставаўся ў сутарэннi.

- Князёўна Магда, - сказаў ён, - душа мая, паднiмiся наверх. Iдзi ў тыльныя пакоi. I не выходзь адтуль. Нi ў якiм разе. А ты, - ён загаварыў да Кiна, - глядзi, каб не выйшла.

- Раман, - сказала Ганна, - мой чалавек застанецца з табою. Я веру яму больш, чым каму iншаму.

- Няхай будзе па-твойму, - Раман усмiхнуўся. Цудоўная была гэтая добрая, шчаслiвая ўсмешка. - Дзякуй. З табою пойдзе Глузд.

- Iдзi, - сказаў Кiн. - Баярын кажа праўду. Iдзi, князёўна, далей ад небяспекi. Больш тут табе няма чаго рабiць.

Ганна паднялася па лесвiцы першая. Ззаду iшоў хлопец. Ён стамiўся, твар яго асунуўся, ён быў напалоханы. Звон i крыкi разносiлiся над горадам, i калi Ганнiна галава паднялася над падлогаю, шум аглушыў, уварваўшыся праз высокiя вокны верхняй святлiцы... I яшчэ Ганна паспела ўбачыць, як кiнуўся да выхаду блазан - аказваецца, ён нiкуды не пайшоў. Ён падслухоўваў. Можа, так i лепш. Можа, ёй на самай справе пара дакрануцца да прысоскi пад вухам.

Яна накiравалася да тыльных пакояў. Хлопец апярэдзiў яе, адчынiў перад ёю дзверы; увайшоўшы, Ганна кiнула позiрк назад: блазан стаяў за вершнiкам, невыразна акрэслiваўся там, быццам куча лахманоў. Ах, не трэба было аглядацца, бо хлопец сачыў за ёй i заўважыў нейкi рух каля дзвярэй.

Напэўна, ён проста спалохаўся. Мабыць, не здагадаўся, што там Акiплеша. Нечакана моўчкi, як воўк, даганяючы ахвяру, хлопец кiнуўся ў куст, наставiўшы нож перад сабою, быў ён нястрымны i больш нiчога не бачыў.

Ганна толькi паспела ахнуць...

Блазан мякка адскочыў убок, хлопец стукнуўся аб сцяну i ўпаў, заняўшы блазнава месца ля сцяны. Гарбун выцер тонкае лязо штылета, сказаў, як бы просячы прабачэння: - Ён мне не раўня... я ў сарацынаў навучыўся.

- Я не магу больш, - сказала Ганна. - Не магу...

- Страшны час, - сказаў блазан. - Напэўна, не было яшчэ такога жорсткага веку, i я таксама жорсткi... Але я не подлы. Разумееш, я не подлы. Я абараняюся, але не здраджваю...

Блазан падышоў да адчыненага люка i спынiўся так, што з сярэдзiны яго было цяжка ўбачыць.

- Цi будзе лепшы час? - спытаўся ён у самога сябе, гледзячы ўнiз. - Цi будзе добры час, цi смертаносныя коннiкi ўжо скачуць па нашай зямлi?

- Будзе, - сказала Ганна. - Павiнен быць.

Блазан маўчаў. Ганна адчула, як напружылiся яго плечы i кароткая шыя. Яна зрабiла крок наперад, заглянула ўнiз, у сутарэнне. Раман прынiк да патайных дзвярэй прыслухоўваючыся. Кiн ззаду.

- Адыдзiся, - адмахнуўся ад яго Раман.

Кiн паслухмяна адступiў на некалькi крокаў.

У дзверы стукнулi два разы. Потым яшчэ тры разы.

- Я так i ведаў! - прашаптаў блазан. - Я ведаў... Трэба было бегчы да князя!

Раман адсунуў засаўку, i цяжкiя дзверы адчынiлiся. У праходзе стаяў рыцар Фрыдрых. Кальчуга прыкрыта шэрым плашчом, меч выняты з ножнаў.

Раман адышоўся ўбок. Рыцар Фрыдрых спытаўся:

- Усё ў парадку?

- Усё, - адказаў Раман. - Як там каля варотаў?

- Хутка рухнуць, - сказаў Фрыдрых. - Хутка.

Ён накiраваўся назад у цёмны праход i крыкнуў штосьцi па-нямецку. Раптам блазан завiшчаў, як параненая жывёлiна, i скочыў унiз, мiнаючы лесвiцу, з двухметровай вышынi, i ўмомант апынуўся каля дзвярэй, iмкнучыся дацягнуцца да засаўкi.

Раман першы скемiў, у чым справа, i схапiўся за тронкi нажа. Ганне здалося, што ён ненатуральна павольна выцягваў нож i блазан гэтаксама плаўна, як пры запаволеных здымках, паварочваецца, так i не паспеўшы зачынiць дзверы, а ў руцэ ў яго блiшчаў штылет...

- Кiн! - адчайна крыкнула Ганна. - Не той!

Кiн павярнуўся да яе. Вочы ў качэўнiка зрабiлiся вузкiмi шчылiнкамi. Голас яго быў цiхi, але страшны, i непадпарадкавацца было нельга:

- Iдзi зараз жа.

Ганна зрабiла крок па лесвiцы. Галоўнае цяпер было растлумачыць Кiну...

- Нацiснi на прысоску! Загубiш усё!

I Ганна, амаль не разумеючы, што робiць, але не могучы пярэчыць, паднесла палец да шыi...

I ў гэты момант ёй стала млосна, усё правалiлася, знiкла, бясконцая бездань часу захапiла яе i панесла цераз цемру, мiж недарэчных i незразумелых прывiдаў: лавiна конскiх мызаў i капытоў неслася на яе праз агонь, якi вырываўся з вежаў драўлянага горада, засвiстаў вецер, данеслiся абрыўкi музыкi...

Ганна стаяла ў маленькiм халодным пакойчыку ў цётчынай хаце. Яна трымалася за галаву, жмурылася ад святла, i Жуль, схiлiўшыся над пультам, крычаў ёй, не паварочваючыся: