Ludzkie noś⁶³⁰; jeden jest Pan smutku i nagrody⁶³¹».

Tu zniknęła. Jam sie też ocknął⁶³². Aczciem⁶³³ prawie⁶³⁴

Niepewien, jeslim przez sen słuchał czy na jawie.

Przypisy:

1. W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

2. Tales sunt (...) lumine terras (łac.) — „Umysły ludzkie są odbiciem światła, którym ojciec Jupiter oświeca urodzajne ziemie.” Fragment Odysei Homera w przekładzie łacińskim Cycerona, który przetrwał tylko jako cytat w De Civitate Dei św. Augustyna. [przypis redakcyjny]

3. wdzięczny* (starop.) — miły, przyjemny. [przypis redakcyjny]

4. ucieszony* (starop.) — przynoszący radość, przynoszący pociechę, uciechę. [przypis redakcyjny]

5. niepospolity — niezwykły, obdarzony niezwykłymi zaletami. [przypis redakcyjny]

6. wszytki (starop.) — wszystkie. [przypis redakcyjny]

7. dzielność* (starop.) — cnota, zaleta; pol. cnota i dzielność to odpowiedniki łac. virtus. [przypis redakcyjny]

8. nieodpowiednie (starop. przysłów.) — bez zapowiedzi, bez uprzedzenia, nieodpowiednio, wbrew porządkowi rzeczy. [przypis redakcyjny]

9. niedoszły — niedojrzały (mówi się potocznie: owoc dochodzi, czyli dojrzewa; por. wyrażenie: owoce dojrzały, doszły). [przypis redakcyjny]

10. nieznośny* — nie do zniesienia. [przypis redakcyjny]

11. zgasnąć (przen.) — umrzeć. [przypis redakcyjny]

12. niefortunny — nieszczęśliwy, nieszczęsny, dotknięty złym losem (por. fortuna: powodzenie, szczęście, los; jest to pojęcie ważne w utworach Kochanowskiego). [przypis redakcyjny]

13. ociec (starop.) — ojciec. [przypis redakcyjny]

14. namilszy (starop.) — najmilszy. [przypis redakcyjny]

15. dziewka* (zdr. od starop. dziewa) — dziewczyna. [przypis redakcyjny]

16. złza (starop.) — łza. [przypis redakcyjny]

17. nie masz cię — nie ma cię, nie istniejesz. [przypis redakcyjny]

18. W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

19. wszytki (starop.) — wszystkie. [przypis redakcyjny]

20. łzy Heraklitowe — Heraklit z Efezu (ok. 540–480 r. p.n.e.), filozof gr., w swoich dziełach często rozpaczał nad ludzkim losem. [przypis redakcyjny]

21. lamenty (...) Simonidowe — Simonides z Keos (ok. 556–468 r. p.n.e.), poeta gr., autor wielu utworów lamentacyjnych. [przypis redakcyjny]

22. frasunk a. frasunek (starop.) — zgryzota, smutek, strapienie. [przypis redakcyjny]

23. zaraz (starop.) — razem. [przypis redakcyjny]

24. w dom sie mój noście — zmierzajcie, przybywajcie do mojego domu. [przypis redakcyjny]

25. wdzięczny* (starop.) — miły, przyjemny. [przypis redakcyjny]

26. płakać dziewki — opłakiwać dziewkę. [przypis redakcyjny]

27. pomoście — pomóżcie (zob. rym: „noście — pomoście”). [przypis redakcyjny]

28. niepobożny* (starop.) — postępujący źle, nie „po Bożemu”, bezbożny. [przypis redakcyjny]

29. pociecha (daw.) — radość i nadzieja; pocieszenie. [przypis redakcyjny]

30. zbawić* (starop.) — pozbawić. [przypis redakcyjny]

31. smok — potwór, wąż. [przypis redakcyjny]

32. kryjomy (starop.) — ukryty (dziś mówi się jeszcze po kryjomu, czyli: skrycie). [przypis redakcyjny]

33. zbierać — tu w znaczeniu: „wybierać” (z gniazda). [przypis redakcyjny]

34. gardło pasie — napełnia gardło (dziś mówi się: pasie brzuch). [przypis redakcyjny]

35. szczebiece (forma starop.) — szczebioce, szczebiota. [przypis redakcyjny]

36. ubogi* (starop.) — nieszczęśliwy. [przypis redakcyjny]

37. miece sie (forma starop.) — miota się, rzuca się. [przypis redakcyjny]

38. prózno (starop.) — próżno, na próżno. [przypis redakcyjny]

39. na samę (...) zmierza — zmierza ku (niej) samej. [przypis redakcyjny]

40. nieboga (daw.) — biedaczka, nieszczęsna. [przypis redakcyjny]

41. ledwe (starop.) — ledwo, ledwie. [przypis redakcyjny]

42. umyka pierza — przez umknięcie ocala pierze, umyka z pierzem, tj. ratuje się. [przypis redakcyjny]

43. prze (starop.) — przez; prze Bóg żywy: na Boga żywego, przez Boga żywego. [przypis redakcyjny]

44. macamy, gdzie miękcej w rzeczy, a ono... — macamy (dotykamy), gdzie rzekomo jest bardziej miękko, a tymczasem... [przypis redakcyjny]

45. wszędy (starop.) — wszędzie. [przypis redakcyjny]

46. błąd wiek człowieczy — błądzeniem jest życie ludzkie. [przypis redakcyjny]

47. co lżej — co lżejsze, co przynosi większą ulgę. [przypis redakcyjny]

48. żałować (starop.) — cierpieć, boleć, opłakiwać, żalić się. [przypis redakcyjny]

49. przyrodzenie* (daw.) — to, co jest przyrodzone człowiekowi, natura. [przypis redakcyjny]

50. gwałt (daw.) — w wyrażeniu: robić coś gwałtem, czyli siłą, przemocą. [przypis redakcyjny]

51. mocować się — walczyć tak, jak walczą z sobą zapaśnicy. [przypis redakcyjny]

52. W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

53. piórko — pióro (potoczny wariant tego wyrazu, a nie zdrobnienie). [przypis redakcyjny]

54. zabawić (daw.) — zatrudnić (się), strawić na czymś czas. [przypis redakcyjny]

55. kwoli temu (starop.) — z powodu tego, dla tego; temu wieku: chodzi tu o dzieci. [przypis redakcyjny]

56. lekki* (starop.) — mało ważny, posiadający małą wartość. [przypis redakcyjny]

57. rymy* (starop.) — wiersze. [przypis redakcyjny]

58. stawić — składać, układać. [przypis redakcyjny]

59. bodajżebych (starop.) — pochodzi od: Bóg daj, żebym, czyli: daj Boże, żebym. [przypis redakcyjny]

60. nieważne pieśni* — kołysanki; mamka: niańka, która karmi niemowlę. [przypis redakcyjny]

61. dziecinka — zdrobnienie od dziecina (dziecko); noworodne: nowonarodzone (por. współcz. wyraz: noworodek). [przypis redakcyjny]

62. spiły* (starop.) — usypiały. [przypis redakcyjny]

63. wychowańców — wychowanków. [przypis redakcyjny]

64. toliły (starop.) — tuliły, koiły, uspokajały; lamenty: płacze. [przypis redakcyjny]

65. fraszka (starop.) — błahostka, drobnostka, drobiazg (zob. w w. 2 „lekkie rymy”, w w. 4 „nieważne pieśni”) [przypis redakcyjny]

66. zbierać — gromadzić (tu chodzi o gromadzenie tekstów, fraszek). [przypis redakcyjny]

67. wprawić w coś — doprowadzić do czegoś, nauczyć czegoś. [przypis redakcyjny]

68. głuchy grób — który nie słyszy i nie słucha płaczu. [przypis redakcyjny]

69. srogi (starop.) — przykry, ciężki, okrutny (stąd srogość: okrucieństwo). [przypis redakcyjny]

70. ciężki* (starop.) — tu w znaczeniu: srogi. [przypis redakcyjny]

71. Prozerpina — władczyni śmierci w mit. rzym. (odpowiadająca Persefonie w mit. gr.), żona Plutona (Hadesa), boga podziemia, była często w poezji antycznej i renesansowej uosobieniem śmierci. [przypis redakcyjny]

72. użyć w obojgu jednakiej wolności — mieć w obu rzeczach jednakowo wolny wybór; w obojgu: tj. i w pisaniu kołysanek (zob. w. 4) i w pisaniu płaczów (zob. w. 9). [przypis redakcyjny]