Нарэшце святло пранiкла i ў цяснiну. Наўкола ўсё заiскрылася мiрыядамi кропелек-вясёлак. Пасько аж зажмурыўся. Калi яго вочы пад акулярамi светафiльтраў прывыклi да яркага святла, ён узабраўся на блiжэйшы выступ i ўважлiва агледзеў наваколле. Таварышы маглi iсцi толькi гэтым шляхам, бо абочыны былi зусiм непраходныя. Але нiшто яму не нагадвала, што тут калi-небудзь праходзiў чалавек, - нiкiм не кранутая цалiна, маўклiвыя суровыя каменнi...

Пасько пералiчыў запас зондаў-антэн i, падумаўшы, паслаў на базу сiгнал: "Нiчога новага". Атрымаўшы адказ, уздыхнуў i пайшоў далей.

Зоркалёт адкрыўся раптоўна, як толькi цяснiна перайшла ў катлавiну. Да яго заставалася метраў шэсцьсот, бадай, яшчэ больш няроўнага i небяспечнага шляху. Пасько не адрываючыся глядзеў на горды профiль зоркалёта, што схiлiўся вунь там, над безданню, i, нават нахiлены, захаваў iмклiвасць сваiх лiнiй. Якая прыгажосць! Пасько мiмаволi захапляўся тварэннем чалавечага генiя i адчуваў, як раптоўны прыступ тугi сцiскае сэрца.

Зоркалёт выглядаў як жывы, але смяртэльн'а паранены асiлак. Блiскучая металiчная абшыўка там-сям не вытрымала выпрабаванняў прасторы - чужая атмасфера, метэарыты пакiнулi свае адбiткi на яго некалi люстраной паверхнi.

Пасько перабраўся на суседнюю скалу, панарама агляду павялiчылася. Зоркалёт стаў бачны амаль да кiля. I Пасько заўважыў тое, што дагэтуль было схавана ад яго i што ўразiла яго да глыбiнi душы. Вузкая трэшчына чорнай змяёй паўзла па корпусе знiзу ледзь не да палавiны цела карабля. Гэта, напэўна, i азначала катастрофу. Мо даўнюю, а мо i зусiм нядаўнюю.

Зноў яго першым парывам было бегчы як найхутчэй да карабля. I зноў Пасько прымусiў сябе стрымацца. Пунтус i Марцалiс нiбы стаялi перад яго вачыма. Ён падумаў, што тыя, напэўна, пабеглi да яго напрасткi. Гэта было лагiчна. Але яны не ведалi, што не вернуцца. А ён гэта ведаў i абавязан быў узважваць кожны крок.

Пасько прысеў на камень, зменшыў напружанне электрычнага ацяпляльнiка ў скафандры. Свежы струмень халоднага кiслароду абсушыў спацелы лоб, стала крыху лягчэй. Пасько пачаў думаць больш разважлiва. Ён дапускаў, што з абодвума яго таварышамi магло здарыцца выпадковае няшчасце. Аднак iх рацыi, забяспечаныя моцным ахоўным панцырам, маючы аўтаномнае энергетычнае жыўленне, павiнны дзейнiчаць яшчэ некалькi соцень гадзiн. Хваля - вядомая. Такая ж, як i ў яго. I на ёй цяпер няма нiводнага гуку. Няўжо нешта затрымлiвае хвалi?

У Пасько былi дзве магчымасцi, каб распачаць пошукi. Адна, больш пэўная, - пайсцi да зоркалёта, другая - агледзець мясцовасць вакол карабля. Ён быў упэўнены, што з зоркалёта пачыналi таварышы, прынамсi, адзiн з iх, хутчэй за ўсё Пунтус, першы. Пунтус не вярнуўся. Гэта павiнна было насцярожыць Марцалiса, i той, асцерагаючыся чагосьцi невядомага i небяспечнага, напэўна, не пайшоў напрасткi, а выбраў кружны шлях - больш доўгi i больш пэўны. I таксама не вярнуўся. Значыць, любая дарога хавае роўную долю пагрозы. Пасько ўздыхнуў i пайшоў напрасткi.

Нялёгка было заўважыць сляды каго-небудзь з касманаўтаў у гэтым каменным гушчары. Позiрк мiмаволi накiраваўся ў бок горнага хрыбта. Зараз пад яркiмi праменнямi ён здаваўся намнога прыгажэйшым, чым тады, калi яго Пасько бачыў з раўнiны. У беспаветраным асяроддзi скалы былi на дзiва рэльефныя, без паўценяў, афарбаваныя ў дзiвосныя колеры. Любуючыся iмi, Пасько, аднак, не забываў, што за гэтым хараством таiлася нешта яшчэ, i пра гэта ён не меў права забывацца.

Да зоркалёта было недалёка. Каб не бачыць трэшчыны ў корпусе, якая напамiнала аб аварыi, Пасько крыху збочыў улева. Адсюль карабель здаваўся амаль цэлым, гатовым да скачка ў бязмежныя прасторы Сусвету. Пасько закрочыў хутчэй, нiбы i сапраўды баяўся спазнiцца на старт.

Каменныя нагрувашчваннi сустракалiся ўсё часцей, пераходзiлi ў суцэльныя завалы. Па выступах у скалах, штохвiлiнна саслiзгваючы нагамi, ён ледзь узабраўся на вяршыню каменнай грады. Аддыхаўшыся, асцярожна высунуў галаву i не ўтрымаўся, падхапiўся. Зусiм недалёка, тулячыся да падножжа высокага ўцёса, нiбы хаваючыся, ляжаў чалавек, апрануты ў скафандр. Пасько бачыў толькi яго ногi.

Не выбiраючы дарогi, Пасько скацiўся ўнiз i падбег да чалавека. Гэта быў Марцалiс. Як жывы, хаця шлем яго быў адкiнуты. Пасько павярнуў таварыша на спiну. На твары, у шырока расплюшчаных вачах Марцалiса застылi боль, раптоўны спалох i яшчэ штосьцi такое, чаго нiяк нельга было зразумець. На целе нiякiх слядоў, якiя маглi б растлумачыць, чаму адкiнуты шлем.

Зняможаны, Пасько прыхiлiўся да скалы. Тысячы пытанняў блiскавiцамi працiналi мозг. Атрымлiвалася нешта неверагоднае: спачатку Марцалiс памёр, а потым узяў i адкiнуў шлем i тым самым аўтаматычна выключыў рацыю. Але гэтага, безумоўна, ён сам зрабiць не мог. Тады - хто?

Толькi цяпер Пасько звярнуў увагу на запасныя кiслародныя балоны, якiя ляжалi побач з Марцалiсам. Яны былi з адкручанымi венцiлямi - без газу. Падобна на тое, што некаму спатрэбiўся кiсларод, i ён перагнаў яго па шлангу ў другiя балоны.

Думка апалiла Пасько, напалохала неверагоднасцю. Ён гнаў яе прэч, а яна лезла ў галаву, вырастаючы, засланяючы сабой усё астатняе. Пунтус пайшоў раней на цэлыя суткi. Яго кiсларод ужо скончыўся. Пунтус?! Пасько аж зубамi заскрыгатаў ад злосцi на сябе. Як ён мог хоць на iмгненне дапусцiць такое? Хiба Пунтус, з якiм пройдзена столькi касмiчных шляхоў, яго сябар, якi заўсёды падстаўляў плячо дапамогi таварышу, мог рашыцца на гэта? А калi не ён, то хто? Iх тут было толькi двое - Марцалiс i Пунтус. Адчуваючы, што хутка i ён заблытаецца ў гэтай д'ябальшчыне, якая навалiлася на яго, Пасько прысеў каля цела Марцалiса, пастараўся засяродзiць думку на ўбачаным.

Надзея, з якой ён адпраўляўся на пошукi таварышаў, зменшылася напалавiну. Адзiн загiнуў. А другi, магчыма, яшчэ жывы. Можа, ён, Пунтус, натрапiўшы на труп Марцалiса, забраў яго поўныя балоны i цяпер недзе блiзка, побач i чакае дапамогi? Пасько зноў вылаяў сябе: як гэта не прыйшло яму ў галаву раней? Ён нават закрычаў: "ПунтусI Пунтус!"

У шлемафоне ў адказ не пачулася нi гуку. Гэта трохi ахаладзiла ўзбуджанага Пасько. Ён пастаяў хвiлiну над целам таварыша, потым, каб не згубiць гэтае месца, паставiў на скалу пусты кiслародны балон i пайшоў далей.

Дзень увабраўся ў сiлу. Сонца свяцiла ярка i, напэўна, горача, бо там-сям трэскалiся скалы, бязгучна апаўзаючы ўнiз па стромкiх схiлах цяснiны. Пасько iшоў асцярожна, стрымлiваючы ўвесь час жаданне пераскочыць цераз расколiны, якiя адна за адной траплялiся на яго шляху. Яны здавалiся вузкiмi, той край блiзкiм. А кiнеш камень, каб праверыць, i толькi тады зразумееш сапраўдную адлегласць i глыбiню - у беспаветранай прасторы ўсё выглядала падманлiвым.

Хутка зноў паказаўся корпус зоркалёта, да часу схаваны гарой. Сам не ведаючы чаму, Пасько насцярожыўся. Потым здагадаўся - Марцалiс ляжаў тварам да зоркалёта.

З таго месца, дзе стаяў Пасько, можна было апусцiцца ўнiз у далiну, якой заканчвалася катлавiна. Можна было дабрацца таксама i да зоркалёта, да якога вёў вузеньк! карнiз, навiслы над бяздоннем. Пасько ўжо вырашыў iсцi па карнiзу, як раптам заўважыў, быццам на зацененым баку ўспыхнуў i адразу згас слабы агеньчык. Пасько паморгаў вачыма, баючыся, што гэта яму здалося, i палез унiз.

Ён быў упэўнены, што Пунтус там, i не вельмi сачыў за дарогай. I толькi азiрнуўшыся, спынiўся як укапаны. Пад скалой, на якой узвышаўся зоркалёт, ляжаў Пунтус. Ён быццам аступiўся i пакацiўся, затрымаўшыся на момант на вострых каменнях. Але... I ў яго быў адкiнуты гермашлем, як у Марцалiса.

Пасько ахапiў жах. Усё, што ён убачыў тут, было падобна на нейкую страшэнную казку. Апошнiя сумненнi знiклi: побач з зоркалётам павiнен быць нехта трэцi. I, нiбы пацвярджаючы яго думку, прыёмнiк, аўтаматычна настроiўшыся, выхапiў з цiшынi ўрывак фразы - невыразнае мармытанне. Голас быў бясстрасны, як нежывы.

Пасько паслухаў яшчэ i з палёгкай уздыхнуў: робат. Усё тлумачылася вельмi проста. Аўтаматы надоўга перажылi экiпаж i прывялi зоркалёт на гэтую планету - яна трапiлася на iх шляху выпадкова. Запраграмiраваныя на дзеянне, робаты пакiнулi карабель i разбрылiся. Адзiн з iх уцалеў да гэтага часу. Толькi, вiдаць, нешта ў iм сапсавалася, бо, спачатку забiўшы людзей, ён потым спрабаваў дапамагчы iм i зрываў з iх гермашлемы, пускаў у твар струмень кiслароду.