У пакой уваліўся шыракаплечы шляхціц гадоў трыццаці з прыгожым ганарыстым абліччам: сінія вочы выпраменьваюць пагарду, светлыя вусы з рудаватым адценнем ваяўніча тапырацца… Але самае застрашлівае — на пане была апратка альбанчыка, а за кожным з банды стаяла іх пагрознае брацтва на чале з усемагутным Пане Каханку. У альбанчыкаў быў нават свой унутраны суд — іншага яны не прызнавалі. І за здраду маглі асудзіць кагосьці са сваіх на смерць — і той павінен быў пакорліва прыняць гэта і біцца на двубоі па чарзе з кожным, пакуль не здзейсніцца вырак.

Альбанчык глядзеў на прафесара Віленскай акадэміі, як на шкодную кузурку, якую можна толькі грэбліва раздушыць. Правая рука сціскала шаблю так, што костачкі на руцэ збялелі. Трэба было быць Лёднікам, каб пры гэтым захоўваць вонкавы спакой.

— Чым абавязаны візіту ў свой сціплы дом яснавяльможнага пана Гервасія Агалінскага?

Пранціш уздрыгнуў: вось яно што, гэта малодшы брат лёднікаўскага крэдытора! Хто б мог падумаць, што ў чырванамордага таўстуна такі ладны брат! Хаця, калі прыгледзецца, можна заўважыць фамільнае падабенства: рудаватыя валасы, шыракаватыя нервовыя ноздры, светлыя вочы, у якіх лёгка загараецца агеньчык шаленства, упартае раздвоенае падбароддзе.

— Скажы, Бутрым, як бы ты абыйшоўся з чалавекам, які подла зганьбіў і знішчыў самае дарагое, што ты меў? — голас госця быў застрашліва ціхі. О-ёй, схавалі млын за кустом… Вырвіч асцярожненька агаліў шаблю.

— Не ведаю, пра што вы гаворыце, ваша мосць, — прамовіў Лёднік. — Вы казалі, што ў вас ёсць звесткі пра пані Агалінскую…

Пан ненавісна працадзіў скрозь зубы:

— Вядома, ёсць… Няма яснай пані Галены ўжо на гэтым свеце. Два дні як няма.

Лёднік перарывіста ўздыхнуў, нібыта яму пераціснула горла, памаўчаў, перахрысціўся.

— Як здарылася гэта страшнае няшчасце?

Агалінскі ашчэрыў зубы ў падабенстве ўсмешкі.

— І ты яшчэ пытаешся, мярзотнік? Гэта ж ты забіў яе! Пазнаеш?

І сыпануў на падлогу з кішэні некалькі рознакаляровых шкеліц — у такія Лёднік звычайна разліваў свае мікстуры. Пана аж трэсла ад пагарды і нянавісці. Прафесар вытрываў ягоны пагляд.

— Я ніколі б не прычыніў пані шкоды… Я перадаваў ёй лекі ад сардэчнай хваробы. Магу прысягнуць, што яны бяспечныя, магу сам выпіць усё, што засталося…

— Не сумняюся, што гэта былі добрыя лекі! — Агалінскі, мякка ступаючы ў жоўтых саф’янавых ботах, прайшоў вакол Лёдніка, грэбліва падбіваючы нагамі шкляніцы. Вырвіч уважліва сачыў за кожным яго рухам, каб не прапусціць скіраваны да прафесара шабельны ўдар.

— Вядома, ты стараўся дагадзіць сваёй пані. Такой прыгожай, такой добрай. Такой даверлівай… Ты забіў яе, калі спакусіў!

Выкрыкнуўшы апошнія словы з усёй моцай гневу, Агалінскі штурхануў прафесара ў грудзі так, што той, не зрабіўшы спробы абараніцца, адляцеў да стала, на якім ад сутыкнення ўсё пападала. Лёднік прыгнечана маўчаў, апусціўшы вочы. Вырвіч таксама разгубіўся — тут справа гонару, умешвацца ганебна. Між тым Агалінскі зноў наблізіўся да Лёдніка, не дастаючы шаблю.

— Што ты зрабіў з ёю, вядзьмак пракляты? Чым апаіў? — раптам пан усхліпнуў, голас ягоны задрыжэў ад сапраўднага гора. — Я ж на яе маліўся! Калі мой пан брат ажаніўся, я быў не старэйшы за гэтага хлапца, — Агалінскі кіўнуў у бок Пранціша. — Я глядзеў на сваячніцу, як на Мадону, прабач мяне, Божа! Якое змаганне я вёў з сабою, каб адагнаць непатрэбныя мроі, каб нават у думках не абразіць святое таемства шлюбу ўласнага брата. І мне няма за што сябе папракнуць! І тут з’яўляешся ты, халоп, звыродлівы чарнакніжнік, і схіляеш яе, сваю пані, да смяротнага грэху! І цяпер наш шляхецкі род выхоўвае твайго вырадка! Які носіць наша імя!

Агалінскі яшчэ раз штурхануў Лёдніка. Той глуха прагаварыў:

— Я быў бы шчаслівы сам выхоўваць яго і даць яму сваё імя.

— Мярзотнік! — вусны Агалінскага крывіліся ад пагарды, а вочы зрабіліся ажно белымі ад гневу. — Ты смееш ставіць сябе побач з Галенай Агалінскай з Агарэнічаў! Мала табе было ўсяго гэтага — дык трэба з’явіцца цяпер, уваліцца ў зганьбаваны табою дом, важдацца з дзіцем, слаць свае паскудныя бутэлечкі! Няўжо ты думаў, што майму брату не распавядуць пра гэта? Не ведаю, чаму ён, небарака, дасюль ні пра што не здагадаўся — даверлівай натуры, ды яшчэ ўвесь гэты час пакутваў на вочы, амаль нічога не бачыў, ці не па тваёй міласці, іначай даўно б і сам упэўніўся, што ў ягонае гняздо падкінулі чужое птушаня. Калі мой пан брат даведаўся пра ганьбу — ён пайшоў да жонкі… І ніхто не асудзіць яго за гнеў. Таму што звяршыўся Божы суд — яе сэрца не вытрымала справядлівых папрокаў.

Пранціш уявіў, якімі маглі быць тыя «папрокі» ад гняўлівага таўстуна Агалінскага, п’янага як рамізнік… Успомніў светлыя пасмачкі, што выбіваліся з прычоскі пані Галены, нібыта лёгкі дымок… Яе плаўныя рухі, ганарлівую шыю, горкі рот…

— Думаеш, гэта ўсё, што ты нарабіў? — пан Гервасій цадзіў словы скрозь зубы. — Мой высакародны пан брат, пабачыўшы смерць злачыннай сваёй жонкі, у роспачы пайшоў паведаміць мне, што адбылося, і патрапіў у вялікую бойку ля ратушы, дзе праявіў вартае роду Агалінскіх геройства, але быў падступна забіты. Канец слаўнай шляхецкай сям’і з-за бязроднага юрлівага слугі!

Агалінскі страшна зарагатаў, і Пранціш на ўсялякі выпадак прысунуўся бліжэй са сваёй шабляй.

— Я гатовы расплаціцца з панам, як ён пажадае… — глуха прамовіў прафесар, апусціўшы галаву. — Толькі няхай з-за таго жахлівага, што адбылося, не пакутуе дзіця. Хлопчык ні ў чым не вінаваты. Ці варта распавядаць грамадзе пра ягонае паходжанне і пляміць памяць пані Агалінскай і вашага брата?

— У гэтым з табой пагаджуся, паскуднік, — прагаварыў госць. — Ганьба майго брата павінна застацца таямніцай. Але я, як апякун сваіх пляменнікаў, паклапачуся, каб твой вырадак адгэтуль жыў у месцы, якое больш адпавядае ягонаму паходжанню.

Вусны Лёдніка задрыжэлі, але голас быў роўны.

— Можаце зрабіць са мной усё, што заўгодна, толькі не спаганяйце гнеў на дзіцяці.

— Значыць, ты пагаджаешся, каб я цябе забіў абраным мною спосабам? — вясёла-ненавісна перапытаў пан Гервасій.

— Так, ваша мосць, — холадна адказаў прафесар. — Як і калі вам зручна.

Тут Вырвіч не вытрымаў.

— Ваша мосць пан Агалінскі, вы маеце права на сатысфакцыю, і ніхто вам у гэтым не запярэчыць, але пан Лёднік — шляхціц, і вы павінны выклікаць яго на двубой. Свае абразы шляхцічы вырашаюць з дапамогай шаблі!

Агалінскі зірнуў на Пранціша, як сабака на высеўкі.

— А ты хто?

— Прантасій Вырвіч з Падняводдзя, гербу Гіпацэнтаўр! Нашчадак Палямона! — з выклікам адказаў Пранціш. Госць ветліва пакланіўся.

— У больш прыемных абставінах сказаў бы, што рады пазнаёміцца з панам. Але цяпер прыемнасцяў быць не можа. Паскуднік Баўтрамей павінен адказаць за сваё страшнае злачынства. Біцца з ім? — альбанчык фыркнуў. — Каб я скрыжаваў дзядоўскую шаблю з шабляй у руках халопа, слугі майго брата? Нізавошта! Але акрамя ягонае пакутлівай смерці, іншай расплаты я не прыму. А я яшчэ шкадаваў яго ў свой час! Перад братам заступаўся — вучоны чалавек, нельга яго мучыць… Ну чаму мой брат не згнаіў цябе на ланцугу ў скляпенні! — госць са свістам уцягнуў паветра скрозь зубы, спрабуючы супакоіцца. Пранціш не мог зразумець, чаму пан Гервасій сябе так стрымлівае — бо відаць жа, што ў гарачай вадзе купаны, ды гнеў скрозь вушы выліваецца. Але ў пана відавочна меўся нейкі план.

— Адзінае, што ты, Баўтрамей, яшчэ можаш зрабіць у сваім паганым жыцці — вырашыць лёс малодшага сына пані Галены. На што ты гатовы дзеля таго, каб гэты лёс быў прыймальны?

— На ўсё! — цвёрда адказаў Лёднік.

— Ну што ж, тады ў мяне ёсць для цябе заданне… — пан Гервасій няспешна прайшоўся па пакоі, патыкаў наском бота ў куфар з кнігамі. — З’язджаць сабраліся? Тады менш патраціце час на зборы. Заўтра мы адпраўляемся за вогненным мячом. І не рабі выгляд, паскуднік, што чагосьці не разумееш і не ведаеш. Прывядзеш мяне да ангельскай пячоры, знойдзем там што ці не знойдзем — і па вяртанні я назаўжды забудуся, што пан Аляксандр Агалінскі — не мой пляменнік, і паклапачуся, каб ніякія плёткі не псавалі яму жыццё. Ён атрымае ўсё, што належыць атрымаць нашчадку нашага слаўнага рода. Даю слова. Я паеду з вамі. І дарогай не спрабуй ад мяне пазбавіцца — калі сына любіш. А ты павінен прысягнуць, што памрэш ад маёй рукі, калі я палічу патрэбным.