- Я чуць не вярнулася, думала, што здарылася, - шапнула яна i змоўкла зусiм.

Бушмар цераз увесь двор бегам нёс яе назад на руках.

Праз паўгадзiны яна нехаця выйшла на ганак. У расчыненых дзвярах неўзабаве з'явiўся за ёю Бушмар. Яна сышла з ганка, вельмi паволi зноў моўчкi пайшла да брата цi толькi зрабiла выгляд, што iдзе. Бушмар збег з ганка за ёю. I з трох крокаў зноў схапiў яе на рукi. Хiтрая жаночая ўсмешка лягла на твар яе. Яна ўзмахнула рукамi, вызвалiўшы iх з-пад Бушмаравых, узняла ўгору галаву i ахапiла яго за шыю. Бушмар панёс яе зноў у хату.

VI

Вiславухi, белавусы, стары Вiнцэнты стаяў за лесам на дарозе. Амiлiн брат падыходзiў да яго ўпоперак цераз раллю. Твар Вiнцэнтага тоненька ружавеў на ветры, нядаўна зголены, гладзенькi. Амiлiн брат ледзьве цягнуў ногi па цяжкай, скiбаватай раллi.

- Адпоўз Бушмар за лес, - сказаў Амiлiн брат.

- Напалi на чалавека, - адказаў Вiнцэнты.

- Будзе з яго аднаго.

- Можа, будзе, а можа, i не. З таго боку лесу тамашнiя яшчэ падбiраюцца. Так, мусiць, i адхвацяць усю гору.

Вiнцэнты задумённа плюнуў, абцёр рукавом вусы. Твар яго на ветры заружавеў i пагладзеў больш. Здаваўся мокрым. Цераз поле, з кустоў, iшлi людзi. Амiлiн брат уваткнуў ля дарогi тычку, мiгнуў Вiнцэнтаму. Той пайшоў далей ад дарогi, набраўшы з зямлi пад паху гатовых тычак. Мужчыны прыпынiлiся ля дарогi.

З лесу, з-пад Бушмаравай сялiбы, выйшла Амiля. Яна iшла шпарка, заклапочана. Брат памкнуўся быў пайсцi ёй насустрач, але пад цiкаўнымi i хiтрымi позiркамi мужчын застаўся.

Амiля падышла да яго адразу.

- Чаму Бушмар сам не прыйшоў? - запыталася колькi галасоў разам.

Амiля адказала аднаму толькi брату:

- Не прыйдзе... Мяне прыслаў... што тут хаця робiцца?..

Яна спусцiла рукi i стаяла з сухой заклапочанасцю. Глядзела на ўсю работу.

- Што гэта за чалавек, чаму ён вачэй не пакажа: а пасля смяртэльнай крыўды не абярэшся, - загаманiлi некаторыя мужчыны.

- Каб тут каморнiка не было, можа б, i прыйшоў, - засмяяўся Амiлiн брат. - Што, невядома, як яму цяжка з начальствам гаварыць?

Амiля бездапаможна глянула на брата. Той падступiў да яе блiжэй.

Мужчыны заварушылiся па полi.

- Думаеш кiдаць служыць? - запытаў брат цiха, адводзячы сястру ўбок.

Амiля пацiснула плечуком i апусцiла вочы. Скрытнасць цяпер удалася ёй.

- Кiдай! Што гэта не ўгаварыць цябе нiяк! I тады вырвалася з хаты лiха ведае чаго, як бы не можа памеркавацца разам. Гэта ж не вечна будзе цяснота ў хаце, зараз што-небудзь зробiм. Кiдай, годзе табе лiпець за наймiчку. Чаму ты паслухаць мяне не хочаш? Чаго ты баiшся, што ў хаце цесна i хлеба можа не хапiць? Не прападзем! Будзем разам рабiць, разам жыць... Гэтак табе трэба было i адразу iсцi за наймiчку! Што ж не паслухала! Кiдай!.. Чаму ты босая прыйшла, халодны дзень гэтакi? Ранiцою мароз быў.

Яна аглядзела яшчэ раз падлеснае поле i пайшла назад.

Брат паглядзеў ёй услед, нахмурыўся.

- Можа, яна крыўдзiцца чаго, - з'явiўся раптам з боку Вiнцэнты.

Амiлiн брат не захацеў з iм гаварыць. Вiнцэнты, як знячэўку дзе абмочаны на холадзе, заклапацiўся вельмi каля тычак.

VII

За лесам насядала на сялiбу вясковае поле, арудаваў там Андрэй - Амiлiн брат, працiўны Бушмару чалавек. Бушмар i нiколi не меў з iм сталай гаворкi (хiба, бывала, трэба было пагаварыць крыху, увайшоўшы ў хату да Амiлi), а цяпер i пагатоў. Ён з-за лесу чуў праз Амiлю, што Андрэй сiберна заеўся на Вiнцэнтага за ўсялякiя там справы, што Вiнцэнты нагаворваў супроць Андрэя людзей, што ў самога Вiнцэнтага ў хаце нелады нейкiя... Амiля кожны дзень пад вечар даведвалася да свайго дзiцяцi, доўга не бавiлася там, у Андрэя, цяпер ужо заўсёды варочалася нанач. Яна ўсё была такою ж самаю цiхаю, прывабна, па-жаноцку пакорлiваю. Вечарам, прыбегшы ад брата, яна знаходзiла Бушмара ў хаце, зазiрала яму ў вочы. Ён цягнуў яе да сябе.

Вясна тады ўбiралася ў сiлу. На полi, на палянах i лесавых выцерабах зазяленьвала ярына.

Навокал Бушмаравай сялiбы з'явiлася новая агарожа. За лесам, тут жа пад бокам у Бушмара, забялелi слупы на другую iншую агарожу. Дарога з лесу, што з Бушмаравай сялiбы падалася ўбок, закруцiлася пад самую рэчку - новы перароблены вясковы палетак адапхнуў яе.

Амiля з Бушмарам часамi, у нядзелю, калi быў час, выходзiла сюды за лес. Яна-то, праўда, iшла не разам з iм, а ззаду, як бы назiркам. Ён выходзiў з хаты адзiн, ён нiкуды не клiкаў яе з сабою, калi iшоў куды так, без работы, але яна даганяла яго, убачыўшы за брамаю. Сыходзiлася з iм ужо ў лесе. Тады гаварыла:

- Можа, мы сёння ўдваiх да Андрэя пойдзем?

Ёй хацелася, каб гэта было, i баялася яна зводзiць iх.

Ён сцiскаў губы, хмурыўся, адказваў не адразу, а ўжо калi яна начакаецца гэтага адказу:

- Ты ж кожны вечар бываеш там.

Яна так ужо i ведае, што ён гэта скажа, але яшчэ не паддаецца:

- Мала што я адна хаджу. Каб з табою калi ўдваiх пайсцi, мне гэтак хочацца... Лявонка...

Яна ведае, што на гэта ён ужо нiчога не скажа. Толькi як бы дзеля таго, каб разглядзець што па дарозе цi ў полi, адвернецца ён i колькi хвiлiн не змiгне з аднаго месца, а там i Андрэеву хату вiдаць на ўзгорку, другая з краю. Разбiты маланкаю клён гнецца пад растрэсенаю страхою, развалены комiн накрыты вялiкаю бляшанаю мiскаю без дна. Там Андрэй, можа, дзе ў нядзелю курыць да вулiцы на бярвеннях з мужчынамi i, можа, зноў нагаворвае людзей на Бушмара.

Нiколi Бушмар не пойдзе туды!

Амiлю цягне туды хоць на момант.

- Я пайду, - гаворыць яна, - калi ты пачакаеш крыху тут, я не забаўлюся. Добра?

Яна глядзiць пакорлiва ў вочы яго. Усё роўна як просiць ласкi якой. Ён жа заўсёды адзiн i той жа - пануры, маўклiвы. Хто яго ведае, якiя думкi варушацца ў яго вiхрастай галаве, пад гэтым навiслым чэрапам.

- Iдзi сабе.

Ах, каб ён не гаварыў гэтага "сабе"!

З прычыны гэтакага тону яна не iдзе. Ён сядзiць дзе-небудзь на пенчуку цi на вывернутым дрэве.

Край лесу, перад iмi поле - цяпер ужо чужое, не яго. Бярозавыя прысады туманяцца за полем, iх ледзьве вiдаць - з гэтага, аднаго толькi боку, поле чыстае ад лесу. Скрыўленая, адсунутая Бушмарава дарога яшчэ мала вызначылася калясьмi. Межавыя палявыя слупы залезлi аж на яе - ледзьве з драбiнамi льга прасунуцца.

Амiля кладзе рукi на Бушмарава плячо:

- Чаму ты гэтакi, Лявон?

- Што? - гаворыць ён адразу, - што ты сказала?