444. wymowny* — od wyrazu: wymowa oznaczającego retorykę, oratorstwo; Cicero znany był jako znakomity mówca. [przypis redakcyjny]

445. budowny — okazale, pięknie zbudowany. [przypis redakcyjny]

446. Miasto — chodzi o Rzym (łac. Urbs). [przypis redakcyjny]

447. widzenie — zdanie, sąd, opinia, sposób widzenia różnych spraw. [przypis redakcyjny]

448. Wszak nie Rzym (...) twemu — Cicero głosił, że dla mędrca cały świat jest domem, więc wygnanie nie jest wielkim nieszczęściem; gdy jego wygnano z Rzymu, bardzo rozpaczał. [przypis redakcyjny]

449. barzo — bardzo. [przypis redakcyjny]

450. sromota (starop.) — hańba. [przypis redakcyjny]

451. wiarować się (starop.) — strzec się, unikać. [przypis redakcyjny]

452. gody* — radość, wesele; w. 25-28: Cicero głosił, że mędrzec powinien ze spokojem przyjmować wszystkie nieszczęścia, unikając jedynie hańby. Gdy jednak umarła jego córka Tulia, przeżył to głęboko. [przypis redakcyjny]

453. niezbożny — niecnotliwy (por. współczesny wyraz bezbożny). [przypis redakcyjny]

454. przeczże — czemu więc. [przypis redakcyjny]

455. dotkliwy — ostry. [przypis redakcyjny]

456. podać głowę* — dać głowę, stracić życie. [przypis redakcyjny]

457. wywiódłeś — wywiodłeś, udowodniłeś. [przypis redakcyjny]

458. łacniej rzec — łatwiej mówić. [przypis redakcyjny]

459. w. 29-32 — Cicero wygłosił cykl ostrych przemówień przeciwko wpływowemu politykowi, Markowi Antoniuszowi. Został zamordowany z polecenia Antoniusza, choć za wszelką cenę starał się uniknąć śmierci. [przypis redakcyjny]

460. toż — to samo. [przypis redakcyjny]

461. bodzie — dręczy. [przypis redakcyjny]

462. szczeście* — szczęście, dola, los, fortuna. [przypis redakcyjny]

463. snać (starop.) — przecież, może, podobno. [przypis redakcyjny]

464. pożądnej — pożądanej, upragnionej. [przypis redakcyjny]

465. W co (...) trafią — trafić w coś*: potrafić coś. [przypis redakcyjny]

466. W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

467. Ledwie (...) czuję duszę — ledwie żyję. [przypis redakcyjny]

468. i tę [duszę] oddać muszę — muszę oddać życie, umrzeć. [przypis redakcyjny]

469. Lubo (...) lubo — Czy (...) czy. [przypis redakcyjny]

470. gore jasnie — jasno goreje, płonie, świeci. [przypis redakcyjny]

471. padnąc (...) gaśnie — gaśnie zapadając (za horyzont), zachodząc. [przypis redakcyjny]

472. utolić (tu forma 3 os. lp cz. przysz.: utoli) — utulić, ukoić. [przypis redakcyjny]

473. prózno — na próżno. [przypis redakcyjny]

474. podobieństwo* — możliwość, prawdopodobieństwo. [przypis redakcyjny]

475. wiódłem — wiodłem. [przypis redakcyjny]

476. nie miały mi w co dać szkody — nie miały powodu, by mi uczynić szkodę. [przypis redakcyjny]

477. tknąć — doświadczyć. [przypis redakcyjny]

478. przestrogi* — ostrożności. [przypis redakcyjny]

479. raz — cios (por. razić, otrzymywać razy). [przypis redakcyjny]

480. znaczniejszy — większy, dotkliwszy. [przypis redakcyjny]

481. Czymem już był bezpieczniejszy — im bardziej czułem się bezpieczny. [przypis redakcyjny]

482. w swobodzie — gdy był wolny (swobodny) od trosk i cierpień. [przypis redakcyjny]

483. gdy siędzie na wadze (...) ma władze — gdy żal i rozum umieścimy na szalach wagi, rozum nie przeważy. [przypis redakcyjny]

484. na płacz lekkość wkłada — lekceważy płacz. [przypis redakcyjny]

485. sie (...) żal nie hamuje — żal nie zmniejsza się. [przypis redakcyjny]

486. nie cześć, zelżywość — despekt, dyshonor. [przypis redakcyjny]

487. prze Bóg żywy — przez Boga żywego, na Boga żywego. [przypis redakcyjny]

488. troskliwy* — strapiony, zatroskany, ten, który ma wiele trosk. [przypis redakcyjny]

489. wynajdzi (starop.; daw. forma W. lp) — wynajdź. [przypis redakcyjny]

490. wolniejszy — łagodniejszy, lepszy. [przypis redakcyjny]

491. mocen — ma moc, siłę. [przypis redakcyjny]

492. W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

493. w szcześliwe czasy — w szczęśliwych czasach. [przypis redakcyjny]

494. zwykłych — tych, do których przywykliśmy. [przypis redakcyjny]

495. baczyć (starop.; 1 os. lm: baczym) — dostrzegać. [przypis redakcyjny]

496. a tak — tu: więc. [przypis redakcyjny]

497. kiedy* — jeżeli. [przypis redakcyjny]

498. po nas wdzięczności/ Nie uznasz — nie doznasz od nas wdzięczności. [przypis redakcyjny]

499. życzliwość* — dobrodziejstwo. [przypis redakcyjny]

500. Miej nas na wodzy — trzymaj nas krótko, w karności i posłuszeństwie. [przypis redakcyjny]

501. rozpychać — czynić nadętym, pysznym. [przypis redakcyjny]

502. lichy — mało warty, marny, przemijający. [przypis redakcyjny]

503. na Cię pomniemy — pamiętamy o Tobie. [przypis redakcyjny]

504. kaźń — kara. [przypis redakcyjny]

505. ojcowskim (...) obyczajem — po ojcowsku, czyli surowo, ale z wyrozumiałością. [przypis redakcyjny]

506. przed (...) gniewem — wobec gniewu, w obliczu gniewu. [przypis redakcyjny]

507. stajem (1 os. lm cz. przysz.) — stopniejemy (por. czasownik tajać). [przypis redakcyjny]

508. wiekuisty — wieczny, wiecznie istniejący. [przypis redakcyjny]

509. jest nam sroga męka — jest dla nas srogą męką. [przypis redakcyjny]

510. lutość — litość. W wersie 28 użyta jest niekonsekwentnie forma litość. [przypis redakcyjny]

511. sporny — sprzeciwiający się. [przypis redakcyjny]

512. występ* — występek, przewinienie; tu lm: występy. [przypis redakcyjny]

513. użyj (...) nade mną litości — okaż mi swoją litość. [przypis redakcyjny]

514. W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

515. zemdlony* — osłabiony. [przypis redakcyjny]

516. upokoić — uspokoić. [przypis redakcyjny]

517. świtanim — świtaniem, świtem. [przypis redakcyjny]

518. sen leniwy — bożek snu, Hypnos, jest leniwy, bo zjawia się dopiero tuż przed świtem. [przypis redakcyjny]

519. czarnawemi — czarniawymi. [przypis redakcyjny]

520. własnie — we własnej osobie. [przypis redakcyjny]

521. wdzięczny* — miły, przyjemny. [przypis redakcyjny]

522. jaka — tu: taką, jaka. [przypis redakcyjny]

523. paciorek* — zdrobnienie od „pacierz”, modlitwa (pochodzi od łac. Pater noster — Ojcze nasz); po paciorek (...) przychodziła: przychodziła wspólnie odmawiać modlitwę. [przypis redakcyjny]

524. ku śmiechu skłonione — skłonne do śmiechu. [przypis redakcyjny]

525. mało — zaledwie, trochę. [przypis redakcyjny]

526. nieutólony — nieutulony. [przypis redakcyjny]

527. przeszły — tu: przeniknęły. [przypis redakcyjny]

528. ujął — zmniejszył. [przypis redakcyjny]

529. nieznacznie — niezauważalnie, w sposób niedostrzegalny. [przypis redakcyjny]

530. knot — sznurek z konopi nasycony materiałem palnym. [przypis redakcyjny]

531. perzyny — popiół. [przypis redakcyjny]

532. Darmo nie upuszczając namniejszej godziny — pozwalając czasowi mijać bez rezultatu. [przypis redakcyjny]