215. wszytki kąciki — wszystkie zakamarki, całą przestrzeń domu. [przypis redakcyjny]

216. pobiegała — przebiegała. [przypis redakcyjny]

217. Nie dopuściłaś (...) matce sie frasować — nie pozwoliłaś, by matka się frasowała, martwiła. [przypis redakcyjny]

218. głowy psować (starop. psować: psuć) — martwić się, dręczyć się myślami. [przypis redakcyjny]

219. wdzięczny* (starop.) — miły, przyjemny. [przypis redakcyjny]

220. obłapiać (starop.; tu forma imiesł.: obłapiając) — obejmować. [przypis redakcyjny]

221. szczery (tu forma lm: szczere) — prawdziwy. [przypis redakcyjny]

222. zabawka* (daw.)— miłe zajęcie, zajęcie przynoszące radość (por. „zabawić się”). [przypis redakcyjny]

223. z każdego kąta — zewsząd. [przypis redakcyjny]

224. ujmować — chwytać. [przypis redakcyjny]

225. swej pociechy — należnej mu pociechy (pociecha to również określenie dziecka. [przypis redakcyjny]

226. darmo — na darmo, daremnie, na próżno. [przypis redakcyjny]

227. upatrywać (tu forma 3 os. lp: upatruje) — wyglądać, oczekiwać zobaczenia, wypatrywać. [przypis redakcyjny]

228. W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

229. kupić by cię — warto by cię kupić. [przypis redakcyjny]

230. mienić (starop.; tu forma 3 os. lm: mienią) — mówić, nazywać. [przypis redakcyjny]

231. frasunk a. frasunek (starop.; tu lm: frasunki) — zgryzota, smutek, strapienie. [przypis redakcyjny]

232. wykorzenić — wyrwać z korzeniem. [przypis redakcyjny]

233. tylko nie (starop.) — omal, o mało co. [przypis redakcyjny]

234. odmienić — tu: przemienić. [przypis redakcyjny]

235. przygodam (starop. forma C. lm rodz. ż.) — przygodom. [przypis redakcyjny]

236. nie hołdować — nie ulegać, nie poddawać się. [przypis redakcyjny]

237. mieć za (daw.) — uważać za. [przypis redakcyjny]

238. jednaka myśl — niezmienna postawa, nastrój. [przypis redakcyjny]

239. w żałobie — w smutku, w płaczu. [przypis redakcyjny]

240. zawżdy (starop.) — zawsze. [przypis redakcyjny]

241. namniej (starop.) — wcale; wcale nie. [przypis redakcyjny]

242. bezpieczny — tu: wolny od obaw, nie podlegający strachowi. [przypis redakcyjny]

243. niepożyty (starop.) — niezwyciężony, niezwruszony. [przypis redakcyjny]

244. dosyt (starop.; tu forma N. lp: dosytem) — zaspokojenie potrzeb, nasycenie; por. współczesne wyrażenie: najeść się do syta. [przypis redakcyjny]

245. mierzyć czym — oceniać ze względu na co. [przypis redakcyjny]

246. przyrodzony (daw.) — naturalny. [przypis redakcyjny]

247. nieuchroniony (starop.)— taki, przed którym nie można się uchronić, ukryć. [przypis redakcyjny]

248. nędznik (daw.) — biedak, człowiek nieszczęśliwy, nieszczęśnik (odcień znaczeniowy często pogardliwy). [przypis redakcyjny]

249. upatrywać (daw.) — szukać i umieć dojrzeć, oceniać. [przypis redakcyjny]

250. zajźrzeć (starop.; tu 2 os. lp: zajźszysz) — zazdrościć. [przypis redakcyjny]

251. szcześliwe mienie — mienie dostateczne, wystarczające i uczciwie nabyte. [przypis redakcyjny]

252. by jedno (starop.) — byleby, byleby tylko. [przypis redakcyjny]

253. progi (przen.) — siedziba. [przypis redakcyjny]

254. z stopniów ostatnich — z najwyższych stopni, wiodących do siedziby mądrości. [przypis redakcyjny]

255. miedzy insze (starop.) — między innych, pośród innych. [przypis redakcyjny]

256. jeden z wiela (starop.) — jeden z wielu. [przypis redakcyjny]

257. W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

258. wdzięczny* (starop.) — miły, przyjemny. [przypis redakcyjny]

259. nad wszystki nieba — czyli do najwyższego nieba: Kochanowski odwołuje się tu do ówczesnych wyobrażeń, zgodnie z którymi kosmos składa się z dziesięciu nieb (sfer niebieskich), nad którymi znajduje się mieszkanie Boga, aniołów i wybranych. [przypis redakcyjny]

260. szcześliwe wyspy — wyspy, na których według mit. gr. przebywali po śmierci (lub nawet jeszcze za życia) sławni bohaterowie. W XVI w. często utożsamiano je z Wyspami Kanaryjskimi. [przypis redakcyjny]

261. Charon — według mit. gr. bóg podziemi, przewoził dusze zmarłych w łodzi przez rzekę Styks i wody Acherontu do krain piekielnych. [przypis redakcyjny]

262. zdrojem niepomnym — powodującym zapomnienie; dusze przewożone przez Charona po wypiciu wody z rzeki Lete zapominały o tym, co zrobiły, widziały i słyszały przedtem. [przypis redakcyjny]

263. człowieka zrzuciwszy* — pozbywszy się ludzkiej postaci, zrzuciwszy skażoną ludzką naturę. [przypis redakcyjny]

264. wzięłaś na się postawę i piórka słowicze — takie przemiany są często opisywane w antycznej poezji i mit.; zdarzyło się to Filomeli, żonie Tereusa, króla Tracji. [przypis redakcyjny]

265. w czyścu — słowa te odnoszą się prawdopodobnie do czyśćca z religii chrześc., jednak niektórzy uczeni widzą tu aluzję do pogańskiego „czyśćca” opisanego w Eneidzie Wergiliusza. [przypis redakcyjny]

266. Czyś po śmierci tam poszła, kędyś pierwej była — prawdopodobnie słowa zgodne z obiegowym przekonaniem, że dusze wracają po śmierci tam, skąd przyszły, czyli do Boga. [przypis redakcyjny]

267. na mą ciężką żałość (starop.) — abym ciężko żałował. [przypis redakcyjny]

268. w onej dawnej swej całości (starop.) — z duszą i ciałem. [przypis redakcyjny]

269. mara nikczemna* (starop.) — złudne widziadło, zjawa. [przypis redakcyjny]

270. W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

271. fraszka cnota — cnota jest fraszką, cnota nic nie znaczy. [przypis redakcyjny]

272. Brutus porażony — pokonany; Brutus, reprezentant cnót rzymskich, zabójca Juliusza Cezara (44 r. p.n.e.), został pokonany przez Oktawiana Augusta pod Filippi (42 r. p.n.e.). Po klęsce popełnił samobójstwo i miał wtedy powiedzieć: „O nędzna cnoto, byłaś tedy tylko słowem, a ja cię czciłem jako coś rzeczywistego, ty zaś byłaś niewolnicą Losu”. [przypis redakcyjny]

273. przypadku złego — od złego przypadku. [przypis redakcyjny]

274. nieznajomy* (starop.) — nieznany. [przypis redakcyjny]

275. wróg* — tu: zła siła, diabelska siła, los, fatum, być może chodzi nawet o szatana. [przypis redakcyjny]

276. ludzkie rzeczy (daw.) — sprawy ludzkie. [przypis redakcyjny]

277. na pieczy (starop.) — w opiece (por. współczesne: mieć pieczę nad czymś). [przypis redakcyjny]

278. więnie (forma starop.) — powieje, zawieje. [przypis redakcyjny]

279. nie ulęże (forma starop.) — nie ulegnie w znaczeniu: nie schowa się, nie uchroni się. [przypis redakcyjny]

280. praw li, krzyw li (starop.) — czy to sprawiedliwy, czy to niesprawiedliwy. [przypis redakcyjny]

281. bez braku* (starop.) — bez wyboru, bez wyjątku. [przypis redakcyjny]

282. dosięże (forma starop.) — dosięgnie. [przypis redakcyjny]

283. przedsię (starop.) — mimo to, jednak. [przypis redakcyjny]

284. udać* — zalecić, przemycić coś, co nie ma prawdziwej wartości; rozumy swoje przedsię udać chcemy: przecież chcemy udawać rozumnych, rozsądnych. [przypis redakcyjny]

285. hardzi miedzy prostaki — dumni między prostakami. [przypis redakcyjny]