Solla, kiu laŭvole akompanis la serĉantaron, estis lasola, kies vizaĝo ne tordiĝis de ridado dum mi luktis pormia vivo. Kontraŭe, ŝi estis serioza pro kompato, kaj tujkiam mi finmortigis la monstron, ŝi kuris al mi kaj zorgemeekzamenis mian korpon, esplorante pri vundoj.

Konstatinte, ke mi estas senvunda, ŝi ridetis al si, kajpreninte mian manon, ekiris al la ĉambropordo.

Tars Tarkas kaj la aliaj militistoj estis enirintaj kaj starissuper la nun rapide reviviĝanta besto, kiu savis mianvivon, kaj kies vivon siavice savis mi mem. Ili ŝajnis profundeargumenti, kaj fine unu el ili alparolis min; sedrememoris, ke mi ne scias lian lingvon, kaj ree turnis sinal Tars Tarkas. Tiu ĉi faris iun ordonon al li, kaj sinturnispor sekvi nin el la ĉambro.

Io pri ilia sinteno al mia besto ŝajnis al mi minaca, kajmi hezitis forlasi. Estis bone, ĉar la militisto tiris pistolonel ĝia ingo, kaj estis mortigonta la beston. Mi alsaltis,kaj suprenfrapis lian brakon. La kuglo trafis la lignan ĉirkaŭaĵonde la fenestro kaj eksplodis, borante truon trala ligno kaj la masonaĵo.

Tiam mi surgenuiĝgis apud la teruraspekta besto kaj,levante ĝin surpiedige, gestis, ke ĝi akompanu min. Miajagoj kaŭzis strangajn rigardojn de surprizo sur la vizaĝojde la Marsanoj: ili ne povis kompreni, krom stulte, tiajntrajtojn, kiaj estas dankemo kaj kompato. La militisto,kies pafilon mi forfrapis, rigardis demande al Tars Tarkas,sed tiu ĉi gestis, ke oni lasu min agi laŭvole. Tiel nireiris al la placo, kun mia granda besto ĉe miaj kalkanumojkaj Solla, kiu firme prenis mian brakon.

Do mi havis minimume du amikojn sur Marso — unu,juna virino, kiu zorgis pri mi kun patrina zorgemo, laalia, muta besto kiu, kiel mi poste lernis, havis en siamalbela korpo pli da amo, pli da lojaleco, pli da dankemool oni povus trovi en ĉiuj kvin milionoj da verdajMarsanoj, kiuj vagadas en la mortintaj civitoj kaj mortintajmarfundoj de Marso.

Post matenmanĝo, kiu precize estis kopio de la hieraŭamanĝo, kaj estis sama kiel preskaŭ ĉiu postamanĝo, kiun mi havis inter la verdaj homoj de Marso,Solla akompanis min al la placo, kie mi trovis la tutanpopolon, kies anoj rigardis aŭ helpis, dum oni jungismastodontajn bestegojn al grandaj triradaj ĉaroj. Ĉi tiujveturiloj nombris je proksimume ducent kvindek. Ĉiunel ili tiris unuopa besto, kiu, laŭ sia aspekto, facile povustiri la tutan ĉararon.

La ĉaroj mem estis grandaj, multspacaj, kaj lukse dekoraciitaj.

En ĉiu sidis Marsanino plenŝarĝita de metalajornamaĵoj, juveloj, silkoj kaj peltoj. Sur la dorso deĉiu besto sidis juna Marsano kiel veturigisto. Same kiella bestoj, sur kiuj rajdis la militistoj, ĉi tiuj tirbestoj portisnek buŝpecon, nek bridon — oni gvidis ilin nur per telepatio.

La telepatia kapablo estas multe evoluigita en ĉiujMarsanoj, el kio rezultas la simpleco de ilia lingvo, kaj lamalmultaj vortoj uzataj eĉ dum longa interparolado. Ĝiestas la Esperanto de Marso, per kiu la altaj kaj malaltajbestoj de tiu paradoksa mondo povas pli malpli boneinterkomunikiĝi, laŭ la intelekta medio de la genro kajla evoluo de la individuo.

Dum la kavalkado formis sian unuoparan vicon, Sollakunenigis min en malplenan ĉaron, kaj ni ekiris kunla procesio, ĝis la loko, kie mi eniris la civiton en la antaŭatago. Unuavice rajdis en la karavano ducent militistoj,laŭ linioj de kvin flank-al-flanke, kaj po dudekkvin eksterrajdantoj iris laŭ niaj flankoj.

Aparte de mi, ĉiuj personoj estis bone armitaj, viroj,virinoj kaj infanoj. Post ĉiu ĉaro trotis Marsa hundo. Miapropra hundo sekvis nian ĉaron proksime; fakte, la fidelabesto neniam propravole forlasis min dum ĉiuj miajdek jaroj sur Marso. Nia vojo kondukis transen al la etavalo antaŭ la civito, tra la montetoj kaj malsupren al lafundo de la mortinta maro, kiun mi antaŭe transiris, survojede la kovilo al la placo. Efektive mi trovis, ke la koviloestas la fina punkto de nia hodiaŭa vojaĝo, kaj ĉarla tuta kavalkado ekgalopis freneze, tuj kiam ni atingisla platan marfundon, ni baldaŭ atingis nian celon.

Oni restigis la ĉarojn kun militista precizeco ĉirkaŭ lakvar muroj de la enfermaĵo, kaj deko da militistoj, inkluzivede Tars Tarkas, kun la grandega ĉefulo kiel kondukanto,elseliĝis kaj aliris ĝin. Mi rimarkis, ke Tars Tarkasklarigas ion al la ĉefulo, kies nomo estis io simila al LorkasTomel-Jed — la ”Jed” estas nur titolo.

Mi baldaŭ sciis la temon de ilia parolo, ĉar Tars Tarkasvokis por Solla, kaj gestis al ŝi, ke ŝi venigu min al li.

Jam sperta pri la arto de Marsa marŝado, mi rapidis respondial lia ordono, kaj iris al la flanko de la kovilo, kiestaris la militistoj.

Kiam mi atingis ilin, unu rigardo sufiĉis por montri, kepreskaŭ ĉiuj ovoj elkoviĝis, ĉar la kovilo plenis de malbelajdiablidoj. Ili altis je proksimume unu metro, kajsenhalte ĉirkaŭvagis en la enfermaĵo, kvazaŭ ili serĉasnutraĵon.

Kiam mi haltis antaŭ li, Tars Tarkas montris transenal la kovilo, kaj diris ”Sak.”

Mi divenis, ke li volas ripetaĵon de mia hieraŭa saltegopor mirigi al Lorkas Tomel, kaj, ĉar konfesinde mia kapabloplaĉis al mi, mi baldaŭ respondis, saltante eĉ transenal la ĉaroj, kiujn oni lasis ĉe la alia flanko de la enfermaĵo.

Kiam mi revenis, Lorkas Tomel gruntis ion almi, kaj poste faris al siaj militistoj ian ordonon pri la kovilo.

Ili ne plu atentis min, kaj tiel mi povis resti proksimekaj rigardi iliajn agojn, kiuj rezultigis breĉon en lamuro de la kovilo, sufiĉe grandan por lasi la Marsanidojneliri.

Ambaŭflanke de la malfermaĵo, la virinoj kaj la junajgemarsanoj formis el si du solidajn vandojn, kiuj kondukisinter la ĉaroj al la fora ebentero. Inter la du vandojelkuris la Marsanidoj, sovaĝaj kiel cervoj. Oni lasis ilinkuri la tutan longecon de la koridoro, poste la virinoj kajpli aĝaj infanoj kaptis ilin unuope; la lasta virino en lavico kaptis la unuan idon atingintan la finon, tiu kontraŭŝi en la vico kaptis la duan, kaj tiel plu, ĝis ĉiuj idoj estisforlasintaj la enfermaĵon kaj kaptitaj. Ĉiu virino kaptintaidon forlasis la vicon kaj reiris al sia ĉaro; ido kaptita deunu el la junuloj poste trovis sin donita al iu virino.

Mi vidis, ke la ceremonio, se tiel digne oni povus nomila aferon, estas finita, kaj serĉinte Solla mi trovis ŝin ennia ĉaro, premanta al si unu el la malbelaj idoj.

Estas simpla laboro eduki la idojn de la verdaj Marsanoj;oni devas nur instrui ilin paroli kaj uzi la militilojn,per kiuj oni armas ilin de la unua jaro de ilia vivo.

Veninte el ovoj, en kiuj ili restis dum kvin jaroj, la periodokova, ili pasas en la mondon plene evoluintaj,krom je grandeco. Tute nekonataj de la propraj patrinoj,kiuj siavice apenaŭ konas iliajn patrojn, ili estas infanojde la komunumo, kaj estas edukataj de la virinoj, kiujokaze kaptas ilin, kiam ili forlasas la kovilon.

Povas eĉ okazi, ke iliaj anstataŭaj patrinoj ne havispropran ovon en la kovilo; tiel estis pri Solla, kiu komencisovdemeti nur je malpli ol unu jaro, antaŭ ol ŝiiĝis patrino al la ido de iu alia virino. Tia afero fakte estasbagatelaĵo inter la verdaj Marsanoj, ĉar la amo patra kajfila estas tiel nekonata al ili, kiel ĝi estas ofta inter ni. Mikredas, ke tia Marsana sistemo, kiu daŭris jam dum jarcentoj, ĝuste estas la kaŭzo, ke la kompatindaj bestojperdis ĉiujn delikatajn kaj humanajn instinktojn. De lanaskiĝo ili estas fremdaj al gepatra amo, kaj ne konas lasignifon de la vorto ”hejmo.” Oni instruas al ili, ke ilirajtas vivi nur ĝis kiam ili povas demonstri per korpaforto kaj sovaĝeco, ke ili taŭgas por vivi. Se ili montriĝasiel misformitaj aŭ difektaj, oni tuj mortpafas ilin; kaj ilikonstatas, ke neniu lasas unu solan larmon fali pro lamultaj suferaĵoj, kiujn ili travivas dum la frua infanaĝo.

Mi ne volas diri, ke la plenkreskaj Marsanoj estas neneceseaŭ intence kruelaj al siaj idoj. Temas simple pritio, ke la tuta vivo por ili estas forta kaj senkompata luktopor ekzisti sur mortanta planedo, kies provizoj tielelĉerpiĝis, ke ĉiu plia vivo signifas plian postulon de lajam malriĉiĝanta komunumo.